Terugblik Out of Office #28: ‘Wat artistiek leiders ons kunnen leren over leiderschap’

Johan Timmers over leiderschap

OoO #28: ‘Wat artistiek leiders ons kunnen leren over leiderschap’

Maker: David Hup

Rechten:

Download

In het discours over leiderschap zien we vaak vergelijkingen met choreografen, architecten, designers en dirigenten: mensen die leidinggeven aan artistieke processen. Aan de hand van een voorbeeld uit de filmwereld onderzoeken we in deze Out of Office wat we kunnen leren van artistiek leiders. Wat doen ze anders dan managers in ‘gewone’ organisaties? Wat werkt er goed en waarom? Welke verschillen zien we tussen leidinggeven aan artistieke processen en leidinggeven aan organisaties als scholen, bedrijven of ziekenhuizen?

Opvallend veel (oud-)deelnemers van LinC (Leiderschap in Cultuur) zijn aanwezig bij deze Out of Office. LinC++LinC (Leiderschap in Cultuur)LinC, een leerprogramma voor en door leiders in de culturele sector, wordt ontwikkeld door Kennisland, in samenwerking met de Universiteit Utrecht en de Universiteit Antwerpen. Het netwerk van LinC’ers bestaat inmiddels uit ongeveer 180 mensen. In het programma wordt leiderschap van allerlei kanten benaderd. is een programma van Kennisland, de Universiteit Utrecht en de Universiteit Antwerpen. Leiderschap gaat volgens dit programma over visie, invloed, moed, empathie, doorzetten en vooral over een goed verhaal hebben en kunnen vertellen. In deze Out of Office bespreken we een relevante kwestie voor LinC’ers: wat kunnen we van architecten, regisseurs en andere makers leren over leiderschap? 

Samen met televisie- en filmregisseur Johan Timmers++Johan TimmersJohans laatste speelfilm ‘Vechtmeisje’ won onlangs in Duitsland de EFA Award, de prijs voor de beste Jeugdfilm in Europa. Het is de openingsfilm op het Busan International Kids & Youth Film Festival (BIKY) in Zuid-Korea. nemen we de proef op de som. We kijken naar verschillende vormen van leiderschap in zijn werk als filmregisseur. Een scène uit zijn film Vreemd Bloed (2010) illustreert bijvoorbeeld de intensiteit van het werkproces bij het maken van een film. Zo’n proces duurt al snel een jaar of langer. Er kunnen drie fases in worden onderscheiden: de preproductie, de productie en de postproductie. In elk van de drie fases, vertelt Johan, is een andere vorm van leiderschap vereist: 

1. Visie verbeelden

In de eerste fase van de filmproductie, de preproductie, begint leiderschap bij een goed idee. “Een visie in de letterlijke zin van het woord,” vertelt Johan. Ik wil mijn visie beeldend kunnen vertellen en een manier vinden om anderen ermee te inspireren.Van kostuums tot het schilderijtje aan de muur, tot de gebaren van de acteurs, alle details wil Johan hebben uitgewerkt. “Het daadwerkelijk verbeelden van mijn visie is een belangrijke factor. Ik werk hem uit aan mijn tekentafel, alleen.” 

2. Motiveren en inspireren

In de tweede fase van het proces, de productie, wordt er een team samengesteld dat Johan vanuit zijn verbeelde visie gaat aansturen. Dat vraagt om andere kwaliteiten dan de preproductie, vertelt Johan. “Ik moet mijn visie beeldend kunnen vertellen, een manier vinden om anderen ermee te inspireren. Ik moet in actie komen en al het aanwezige talent op de juiste manier inzetten.”

3. Energie creëren

In de productiefase moeten operaties op alle niveaus worden aangestuurd. Johan: “Ik moet effectief en efficiënt zijn, de energie hoog houden, motiveren, obstakels wegnemen, binnen het budget blijven en toch die visie vasthouden.” Tijdens de productie moet iedereen doen waar hij of zij voor is aangenomen. In deze fase moet iedereen perfect meedraaien in het systeem, niemand mag een steekje laten vallen. “Dat vereist van mij ook de moed om beslissingen te nemen,” vertelt Johan. “Ook als ze niet door iedereen gedragen worden.” 

Ik moet streng zijn voor individuen en me puur op de kwaliteit van het product focussen.Het is belangrijk de stress op te vangen en de energie erin te houden. “Vaak staan er twaalf camera’s te draaien, je moet het overzicht kunnen bewaren en tegelijkertijd de details scherp in de gaten houden.” Johan vertelt over letten op mensen die verslappen, op iets wat net een beetje scheef staat, op een lichtval die niet mooi is. “In deze fase moet ik streng zijn voor individuen en me puur op de kwaliteit van het product focussen. Kan iemand niet meekomen? Dan gaan we eerst praten. Werkt dat niet, dan moeten we hem wegsturen.”

Gedeeld leiderschap

“In de laatste fase, van de postproductie, werk ik met veel minder mensen, onder wie een editor en een sounddesigner,” vertelt Johan. Je doet het samen, maar uiteindelijk ben je alleen. Ik ben degene die de belangrijke beslissingen moet nemen.In deze fase moet er een mooie eenheid worden gecreëerd uit een heleboel kleine stukjes film. Iedereen werkt vanuit zijn eigen expertise. Dit is het moment voor Johan om terug te keren naar zijn visie van het begin, toen hij het script schreef. “Hier gaat het om gedeeld leiderschap,” zegt Johan. “We moeten samenwerken, maar tegelijkertijd moet ik de afstand bewaren om me aan mijn visie te kunnen vasthouden. Je doet het samen, maar uiteindelijk ben je alleen. Ik ben degene die de belangrijke beslissingen moet nemen.”

“Mijn identiteit als regisseur is erg vervlochten met mijn werk,” legt Johan uit, “dus mislukkingen komen hard aan. Ik heb wel eens een slechte film gemaakt, een film die geen succes werd. Dat doet pijn, want ook daar is hard aan gewerkt.” Van mislukkingen leert iedereen, dus ook Johan. “Hoe vertel je een goed verhaal? Als mensen niet voelen wat je wil zeggen, heb je het niet goed gedaan.” Hoe vertel je een goed verhaal?Hoe vertel je een goed verhaal? Als mensen niet voelen wat je wil zeggen, heb je het niet goed gedaan. Als mensen niet voelen wat je wil zeggen, heb je het niet goed gedaan. Ook het mislukken van filmprojecten kan te maken hebben met leiderschap. “Achteraf gezien had ik er minder bovenop moeten zitten en meer vertrouwen moeten geven. Nu ben ik sterker en durf ik meer te twijfelen. Daarmee is ook mijn stijl van leiderschap veranderd.” 

Schakelen tussen rollen

Uit de reacties op het verhaal van Johan blijkt dat het publiek de vergelijking van het artistieke leiderschap met het leidinggeven aan andere teams en organisaties goed kan maken. In alle gevallen vergt leiderschap het vermogen te kunnen schakelen tussen verschillende rollen – afhankelijk van de fase waarin een team, project of organisatie zich bevindt. Van de zelfdiscipline en de strengheid die een regisseur moet hanteren, kunnen we allemaal iets leren. Hoe kunnen we die eigenschappen aan ons eigen leiderschap koppelen? 

Wil je meedenken over leiderschap? Neem dan contact op met Iselien (in@kl.nl). Wil je een seintje als we weer een Out of Office organiseren? Schrijf je dan in voor de KL Update (je kunt eventueel ook aangeven dat je een of meerdere van onze thema’s wilt volgen). 

Bekijk hieronder alle foto’s van deze Out of Office:

• Betrokken KL'ers
• Iselien Nabben in@kl.nl