CBS, stop met naamsvermelding eisen voor gebruik open data
Data.overheid.nl – een van de grootste verzamelingen van feitelijke informatie die Nederland rijk is – telt op dit moment bijna 10 duizend datasets (databanken) waarvan iets minder dan de helft van het CBS afkomstig is. Het CBS is daarmee de grootste leverancier van open overheidsdata. Deze datasets zijn gelicenseerd met een Creative Commons Naamsvermelding 3.0-licentie, wat betekent dat naamsvermelding verplicht is bij elk gebruik van het onderliggend werk. De licentie past echter helemaal niet bij open data!++Niet alleen CBS-dataOok datasets van onder andere het ministerie voor Sociale Zaken, Deltares en het Kadaster hebben dit probleem.
De licentie doet lijken dat je de naam van de instelling moet noemen voor je een verzameling van feiten mag gebruiken. De licentie is echter bedoeld voor auteursrechtelijk beschermde werken; niet voor feiten en zeker niet voor datasets. Dit is een probleem, want daardoor wordt het (her)gebruik van feiten in de samenleving onnodig beperkt.
Creative Commons Naamsvermelding past niet bij open data
De data in deze datasets bestaan uit feiten, bijvoorbeeld cijfers over de bevolking, prijsindexen van huizen, cijfers over internationale handel, etc. Maar feiten zijn – net als ideeën++Ideeën zijn niet te beschermenLees hier mijn opiniestuk over hoe sommige organisaties pretenderen dat ideeën wel te beschermen zijn. – helemaal niet auteursrechtelijk te beschermen. De gebruikte Creative Commons-licentie gaat over auteursrecht en aanverwante rechten en is op deze feiten dus helemaal niet van toepassing…
Daarnaast kun je nog zeggen dat er databankenrechten++DatabankenrechtenDatabankenrechten beschermen een systematische ordening van bijvoorbeeld feiten. rusten op deze data. Dat klopt, maar de licentie doet expliciet afstand van deze rechten. Nu wordt het wat juridisch. Als we strikt naar de tekst van de Creative Commons Naamsvermelding 3.0-licentie++3.0 versus 4.0De 4.0-versie van de licentie zit iets anders in elkaar. Bekijk de licentietekst. kijken, zien we in de laatste zin van artikel 3 het volgende staan: “Voor zover de Licentiegever op basis van het nationale recht ter implementatie van de Europese Databankenrichtlijn over uitsluitende rechten beschickt [sic]++Beschickt [sic]Kennisland vertegenwoordigt
Creative Commons in Nederland en coördineert de vertalingen van de licenties. Helaas kunnen we ze na goedkeuring niet meer aanpassen, de typefout is ons een doorn in het oog. doet de Licentiegever afstand van deze rechten.” De rechthebbende doet dus afstand van zijn databankenrecht en de feiten en de databank zijn dus geen onderdeel van de licentie. Dit betekent dat de licentie in het geheel niet van toepassing is. De licentie komt hiermee te vervallenDe gebruikte Creative Commons-licentie gaat over auteursrecht en aanverwante rechten en is op deze feiten dus helemaal niet van toepassing…, er is namelijk geen onderliggend recht wat gelicenseerd wordt. Het enige wat de licentie doet, is de gebruiker onterecht laten denken dat er een naam vermeld moet worden.
Open Data hoort onder CC0
De licentie die gebruikt moet worden om data te publiceren is de Creative Commons Zero Publiek Domein Verklaring (CC0). Daarmee doe je afstand van al je auteursrechten en aanverwante rechten, waaronder het databankenrecht. Dit betekent ook dat je afstand doet van je recht op naamsvermelding(!)++NaamsvermeldingHet databankenrecht geeft overigens helemaal geen recht op naamsvermelding. Op feiten kan je evenmin naamsvermelding eisen. Omdat je dan niet meer kan eisen dat een hergebruiker je naam noemt bij hergebruik, vinden sommige instellingen deze vrijwaring niet fijn, bijvoorbeeld omdat ze daardoor denken dat hun noeste arbeid niet gewaardeerd wordt. Deze instellingen zouden zich moeten realiseren dat ze een maatschappelijke functie hebben waar het mogelijk maken van hergebruik onder valt.
Maar naamsvermelding vragen op open data werkt helemaal niet in de praktijk. Stel, je mengt vier datasets die alle naamsvermelding vereisen, hoe hou je dan bij welk feit uit welke databank komt? Het is ondoenlijk om per veld bij te houden van welke dataset deze afkomstig is. Zeker niet wanneer je deze data omzet in visuele producten, of daar berekeningen op loslaat. Naamsvermelding verplichten werkt niet voor open data; naamsvermelding bij databanken is een slecht idee.Naamsvermelding verplichten werkt niet voor open data; naamsvermelding bij databanken is een slecht idee.
Het CBS lijkt bang te zijn dat ze niet genoemd gaan worden bij hergebruik. Onterecht, want (her)gebruikers zullen het CBS (een autoriteit op het gebied van data) zeker noemen als databron ter legitimering van de gebruikte feiten.
Geen naamsvermelding eisen voor open data: feiten zijn van iedereen
Het gebruik van feiten moeten we helemaal niet willen beperken. Feiten zijn van iedereen. We zouden in een rare wereld leven als we toestemming zouden moeten vragen voordat we een feit konden kopiëren of gebruiken. Stel dat je de eerste was die rechten zou krijgen op de zin ‘het regent vandaag’ (mits het regent natuurlijk), dan zou vervolgens elke nieuwszender je toestemming moeten vragen voor het weerbericht!
Het CBS gebruikt een voor data niet-werkende licentie om naamsvermelding te eisen bij hergebruik. Dit zijn restricties die juridisch – dus in de praktijk – helemaal niet werken, maar een drempel vormen voor hergebruik en innovatie. Het CBS en andere instellingen die deze licentie gebruiken op data.overheid.nl zouden bij zichzelf te rade moeten gaan en kijken waarom ze deze drempel willen opwerpen. Hun juristen zouden er goed aan doen nog eens een kritische blik te werpen op de licenties die ze toepassen.
Hulp nodig? Mail me op mz@kl.nl.++Maarten ZeinstraMaarten is adviseur auteursrecht en technologie. De juridische aspecten van data voor overheden en erfgoedinstellingen vormen een van zijn expertises.
