Creative Commons: (G)een cultuurgebonden licentie
De Creative Commons licentie (en haar varianten) is ontstaan als tegenhanger van het starre auteursrecht om een groter en rijker publiek domein te kunnen creëren. De Auteurswet is ‘negatief’ omdat die bepaalt wat er niet mag gebeuren met een werk. De contrabeweging van Creative Commons geeft juist aan wat er wel mag. De maker, die besluit een werk onder een CC-licentie uit te geven en/of te verspreiden, bepaalt zelf de gradatie van verspreiding en eventuele bewerking. Oud nieuws in principe. De licentie bestaat al een tijd. Wat mij opviel tijdens de Creative Commons workshop op het PICNIC evenement van donderdag 24 september is de brede inzetbaarheid van de licentie.
Cultuurafhankelijk
De mediumspecifieke karakteristieken van het internet leiden tot kopieergedrag: Eenmaal op het internet geplaatst, is een werk van iedereen. Een discutabel statement, maar het geeft de werking van het internet wel goed weer. Daarbij is het auteursrecht zoals wij dat kennen ontworpen voor analoge werken en daarom beperkt in haar digitale uitvoering. Creative Commons biedt een alternatief. De Westerse opvatting over het gratis aanbieden van content leidt in eerste instantie tot de vraag op welke manier er nog geld kan worden verdiend als de financiële vergoeding voor content wegvalt. Het enkel aanbieden van open content, waar voorheen geld voor kon worden gevraagd, biedt dan geen financieel bestaansrecht. Er wordt om die reden veel aandacht besteed aan het bedenken van (servicegerichte) creatieve verdienmodellen. Maar dit is vooral een Westerse gedachte, zo blijkt.
Moeed Amahd, hoofd van het Nieuwe Media departement bij Al Jazeera, vertelde hoe het televisiestation Creative Commons inzet voor een snellere verspreiding van filmmateriaal en mondiale transparantie van informatie biedt in een conflictgebied. Journalistieke stelsels verschillen wereldwijd en maatschappijen zijn voorzichtig in het uitzenden van of het plaatsen op een website van beeldmateriaal om auteursrechtelijke moeilijkheden te vermijden. Door tijdens een Gaza-conflict beeldmateriaal onder een CC-licentie te verspreiden bestaat er meer duidelijkheid over wat er wel mag en leidt dit tot een grotere mondiale transparantie, of “Educating the Public” zoals Amahd dit noemde.
Creative Commons Nederland
De Nederlandse Creative Commons tak onderzoekt ook de juridische mogelijkheden van transparantie van (overheids)informatie. Toch is deze dimensie van CC minder bekend dan het ontsluiten van cultureel erfgoed of het verrijken van het publiek domein met een nieuw open werk. Wellicht wordt in de Westerse cultuur nog teveel nadruk gelegd op de financiële waarde van auteursrechtelijke werken. Desalniettemin laat Al Jazeera zien dat de Creative Commons hier niet toe beperkt blijft.
Marc den Hoed
