Europees Burgerinitiatief: een jammerlijke poging
Het is nog niet mogelijk om er gebruik van te maken, maar het is nu al een heet hangijzer: het Europees Burgerinitiatief, een wassen neus die de Europese Unie haar burgers aanbiedt om zichzelf in een democratischer daglicht te stellen. Het stelt Europese burgers in staat verzoeken in te dienen bij de Europese Commissie om een wetsvoorstel te maken over een bepaald onderwerp. Hoewel de startdatum (1 april 2012) iets anders doet denken, is het burgerinitiatief geen grap. En de voorwaarden ook niet.
Om ervoor te zorgen dat de Europese Commissie een burgerinitiatief alleen al in overweging neemt, moet er aan de volgende voorwaarden voldaan worden: de indieners moeten uit tenminste een kwart van de lidstaten komen (7 van de 27 EU-lidstaten), het aantal indieners per lidstaat moet ten minste het aantal Europarlementariërs van dat land vermenigvuldigd met 750 zijn en het totaal aantal indieners moet tenminste 1 miljoen zijn. Oh, en daarnaast moet je ook nog toegang tot internet hebben, omdat zo’n initiatief alleen digitaal ingediend kan worden.
Dan ben je er nog niet
Als een initiatief aan bovenstaande voorwaarden voldoet, kan het nog steeds afgewezen worden. Bijvoorbeeld omdat het initiatief tegen de EU-waarden indruist. Dit is een heel vage reden, vooral omdat de Europese Commissie de enige partij is die deze waarden kan interpreteren. Het zou dus zo maar kunnen dat een initiatief wordt afgewezen omdat de Commissie besluit de EU-waarden op een bepaalde manier te interpreteren. Een andere reden om een voorstel af te wijzen is dat het onderwerp buiten het machtsveld van de Commissie valt. Hoe kan een ‘eenvoudige’ burger nu weten waar de Commissie wel of niet iets over te zeggen heeft? Als je alleen globale kennis van de EU hebt, denk je waarschijnlijk dat de Commissie zo’n beetje alles te zeggen heeft in Europa. Maar goed, stel dat degene die het initiatief wil indienen de ingeving heeft gekregen om op de Wikipedia-pagina van het Verdrag van Lissabon te kijken. Die ziet dan ergens onderaan de pagina de beleidsgebieden van de EU. Heel handig, zo op het eerste oog. Pas na goed bestuderen van de lijstjes wordt het echt vervelend. Zo blijkt de EU eigenlijk helemaal niet zoveel exclusieve bevoegdheden te hebben. Een goed voorbeeld van de ingewikkeldheid van EU-beleidsterreinen is de volksgezondheid. Gemeenschappelijke veiligheidsvraagstukken op het gebied van volksgezondheid vallen wel onder EU-bevoegdheid, maar volksgezondheid in het algemeen niet.
De aanname dat iedereen die 1 miljoen handtekeningen verzamelt een onderwerp direct op de EU-agenda kan zetten is dus fout. Een ander veel gehoord argument voor het burgerinitiatief is dat het Europa democratischer maakt. Besluitvorming vindt op dit moment nog te veel achter gesloten deuren plaats. Helaas worden deze deuren niet geopend door het burgerinitiatief. Zelfs als een initiatief aan bovenstaande voorwaarden voldoet, dan is het niet de Europese burger die mag beslissen of het initiatief een wet wordt. Dat doen de Europese instellingen. Bottom-up veranderingen blijven in de EU dus vrijwel onmogelijk.
Jammerlijke poging
Het burgerinitiatief is mijns inziens een jammerlijke poging van de Europese Unie om de kloof met de burger kleiner te maken. Het is bijna niet mogelijk voor burgers om met een initiatief een onderwerp op de EU-agenda te krijgen. En dat is jammer. Als de EU zich toegankelijker wil maken dan moet zij meer openstaan voor de stem en de mening van de burger. Dus geen ingewikkeld burgerinitiatief met moeilijke voorwaarden, maar directe communicatie met de Europese Commissie. Bottom-up ideeën genereren dus, in plaats van top-down wetten opleggen.
Totdat dit werkelijkheid wordt, is ouderwets demonstreren waarschijnlijk nog de beste mogelijkheid om iets op de EU-agenda te krijgen.
Ruby Wever, stagiaire bij Kennisland
