Larry Lessig ontvangt eredoctoraat bij UvA
Op 8 januari 2010 verleent De Universiteit van Amsterdam een eredoctoraat aan de Amerikaanse rechtsgeleerde Lawrence Lessig. Lessig is een van de meest invloedrijke geleerden op het gebied van het informatierecht en actief voorvechter van informationele en culturele vrijheden op het internet.
Hij constateerde al vroeg dat er een fundamenteel conflict tussen het traditionele auteursrecht en de door het internet geboden mogelijkheden bestaat. Hij was verbonden aan Stanford Law School en oprichter van het Centre for Internet and Society aldaar. Momenteel is hij directeur van het Edward J. Safra Foundation Center for Ethics aan
Harvard University en hoogleraar op de Harvard Law School. Maar hij is altijd meer dan een wetenschapper geweest. In 2004 richtte hij het Creative Commons project op, wellicht zijn grootste bijdrage waarvoor hij nu terecht wordt geëerd.
Met de Creative Commons licenties worden auteurs, kunstenaars, wetenschappers, docenten en alle andere creatieve makers in staat gesteld om op een flexibele manier met hun auteursrechten om te gaan en hun werken voor bepaalde vormen van hergebruik vrij te geven, zonder dat de bescherming die het auteursrecht hen biedt, wordt opgegeven. De Creative Commons licenties zijn wereldwijd de standaard voor open-contentlicenties en vormen een belangrijke bouwsteen voor projecten als de online encyclopedie Wikipedia en praktijken als open access publishing.
Nederland Kennisland heeft in 2004 in samenwerking met het instituut voor Informatierecht van de Universiteit van Amsterdam (van Lessig’s ere-promotor Bernt Hugenholtz) en Waag Society de Creative Commons Licenties in Nederland geïntroduceerd. Dat was het begin van een inspirerende samenwerking en contact met Lessig, die regelmatig in Nederland is geweest.
In samenwerking met Lawrence Lessig zijn in Nederland een aantal doorbraken voor Creative Commons gerealiseerd. Zo is in Augustus 2007 wereldwijd de eerste samenwerking tussen Creative Commons en een collectieve beheerorganisatie (Buma/Stemra) van start gegaan, waarin de combinatie van traditioneel rechtenbeheer en open content verspreiding van muziek onderzocht wordt. Daarnaast wordt in december 2009 het open onderwijs platform Wikiwijs gelanceerd dat gebruikmaakt van de Creative Commons licenties om zeker te stellen dat onderwijsmateriaal vrij hergebruikt kan worden. Ook dat is wereldwijd een doorbraak. Nederland is de afgelopen jaren een internationale voorloper geworden met Creative Commons en dus is het meer dan terecht dat hij nu juist hier eredoctor wordt.
Dat Lessig nu, 10 jaar na het verschijnen van zijn eerste boek ‘Code and Other Laws of Cyberspace‘, zijn eredoctoraat ontvangt kan ook als een commentaar op de vastgelopen situatie rondom het auteursrecht worden gezien: 15 jaar na de doorbraak van internet als het primaire communicatiemedium heeft er geen fundamentele herziening van het auteursrecht plaatsgevonden, en dreigt het auteursrecht steeds meer een rem voor de maatschappelijke ontwikkeling te worden. De kranten staan er vol van, zoals onlangs weer na een rel over de nieuwe vergoeding van Buma/Stemra. Culturele erfgoedinstellingen, die de technische drempels voor het digitaliseren van erfgoed al lang overwonnen hebben, zijn vanwege auteursrechtelijke belemmeringen niet in staat gedigitaliseerd erfgoed online aan te bieden. Individuele internetgebruikers worden door auteursrechtelijke regels die bedoeld waren om transacties tussen commerciële bedrijven te regelen in hun culturele participatie gehinderd en tegelijkertijd slaagt het auteursrecht er steeds minder in om een solide inkomstenbasis voor makers te bieden. Wetenschappers willen graag hun kennis openbaar beschikbaar maken, zoals het NWO deze week publiekelijk stelde, maar daarvoor is een oplossing in het auteursrecht nodig.
Lessig weet als geen ander dat er in de huidige samenleving een doorbraak op auteursrecht nodig is, en weet dat als de beste te verwoorden. Ik raad iedereen aan via YouTube eens op zijn naam te zoeken en te genieten van zijn lezingen, onder meer op de TED-conferentie.
Aanwezigen bij de uitreiking zullen vast genieten. Maar hij is gelukkig niet meer de enige. De signalen uit de samenleving zijn inmiddels ook in Den Haag en Brussel doorgedrongen. De komende jaren zal het debat over het auteursrecht nog hevig woeden, is mijn verwachting. Het is dan ook te hopen dat het eredoctoraat voor Lawrence Lessig een startsein voor een ingrijpende herziening van ons auteursrechtenstelsel is. Het academische werk van Professor Lessig kan een belangrijke bijdrage aan een dergelijke herpositionering bieden.
Paul Keller
(projectleider Creative Commons Nederland bij KL)
