Publiek domein 20 jaar op slot
De Europese Raad van Ministers heeft afgelopen maandag een controversieel voorstel aangenomen om de termijn van rechten van de uitvoerend kunstenaar en muziekopnames (naburige rechten) te verlengen van 50 tot 70 jaar. De landen binnen de Europese Unie hebben twee jaar de tijd om deze beslissing binnen hun eigen wetgeving toe te passen. Nu de beslissing is genomen, is het goed om te kijken naar de gevolgen hiervan.
Naburige rechten lijken op auteursrechten. Waar auteursrechten betrekking hebben op de bescherming van literaire en artistieke werken, zorgen naburige rechten voor bescherming van films, uitvoeringen, uitzendingen en fonogrammen. Een script van een film wordt beschermd door het auteursrecht, filmmakers en acteurs worden beschermd door naburige rechten. Bladmuziek geniet bescherming onder het auteursrecht, opnames van die muziek vallen onder naburige rechten.
Uitzonderingen daargelaten geeft het auteursrecht bescherming tot 70 jaar na het overlijden van de langstlevende maker. Naburige rechten gaven voorheen bescherming tot 50 jaar na het optreden of publicatie van het werk. Dit wordt nu verlengd met 20 jaar tot 70 jaar na publicatie of optreden. Na deze periode vervalt het exclusieve recht van de maker.
Voorlopig geen revival van bands uit de sixties
Wanneer de verlenging van de verjaringstermijn niet had plaats gevonden, dan hadden we waarschijnlijk een revival gezien van een aantal bands uit de jaren ‘60. Albums van The Beatles, The Rolling Stones, The Who, en Elvis Presley zouden zonder toestemming van rechthebbenden verspreid mogen worden. Artiesten en uitgeverijen zouden alleen maar gecompenseerd hoeven worden voor hun compositie en tekst, meestal via collectieve beheersorganisaties.
De beslissing van de Europese Raad van Ministers betekent dat voor deze werken het publieke domein 20 jaar lang op slot gaat. The Beatles zijn nu al digitaal notoir moeilijk te verkrijgen. Ze waren jarenlang niet te vinden in de iTunes Store en zijn nog steeds niet te beluisteren via Spotify. Ook werk van artiesten die niet meer uitgegeven worden blijft achter slot en grendel.
Wat levert de beslissing op?
Deze beslissing staat haaks op ‘evidence-based policy making’ waar veel organisaties voor pleiten. Zo is bijvoorbeeld niet bewezen dat het retroactief verlengen van de beschermingsduur creatieve producties stimuleert. Ook is het twijfelachtig dat deze verlenging een oudedagsvoorziening oplevert voor kunstenaars, aangezien 72% van de opbrengsten naar platenmaatschappijen zullen gaan.
Het voornaamste effect dat deze regeling oplevert, is dat inkomstenstromen van de grote platenmaatschappijen voor een aanvullende periode van 20 jaar gewaarborgd blijven. Dit gaat uiteindelijk ten koste van de Europese consument omdat veel van deze geldstromen naar de VS gaan. Het valt te betreuren dat veel (grote) Europese landen onder de druk van de muziekindustrielobby gezwicht zijn.
Het is verder belangrijk op te merken dat Nederland hier niet bij hoort. De Nederlandse delegatie stemde tegen verlenging van de beschermingsduur, net als België, Luxemburg, Zweden, Slovenië, de Tsjechische Republiek, Roemenië en Slowakije.
Maarten Zeinstra
Paul Keller
