STW Annual: Zwijgen over Jobs
Op een dag als vrijdag 6 oktober 2011 (†Steve Jobs) gebeuren er onwaarschijnlijke dingen. Er worden kaarsen gebrand bij de Apple Stores overal ter wereld. Duizenden eerbetonen via YouTube en Facebook. Met persoonlijke dankwoorden op Twitter (#thankyousteve was de hele dag worldwide trending) tekende de enorme fan base van Jobs zich af. 'Echte nerds' noemen hem 'Steve'. Andere 'echte nerds' twitteren er niet over, want dat is main stream. Dat is ook een soort van ermee bezig zijn. We hebben het nog steeds over de voormalig CEO van een technologiebedrijf, maar wel van één met een gigantische maatschappelijke impact.
Valorisatie
Omdat deze dag dus wereldwijd in het teken stond van het sterven van deze man, verwacht je toch dat dit op zijn minst een beetje zijn weerslag heeft op de wereld van wetenschap, technologie en samenleving – Nieuwegein bijvoorbeeld, waar op dat moment de STW Annual (30 years of enabling technology) plaatsvond. Immers, de Stichting STW gaat over, onder andere, de verbinding leggen tussen technologie en gebruikers ('users') in de samenleving. Dat is waar Jobs' Apple groot in was en wat het bedrijf onderscheidde van alle andere, die nog 'gewoon technologie' maakten en maken. Een belangrijk beleidsthema voor het STW-netwerk wordt bovendien expliciet benoemd door spreker Alexander Rinnooy Kan (SER): kennisvalorisatie. Dat houdt in dat kennis effectief wordt vertaald naar economische bedrijvigheid – dit is in toenemende mate een taak voor universiteiten (ik schreef eerder over de kenniscentra (Centres of Excellence) van technische universiteiten die precies dat doel hebben).
Buiten het kwadrant
Als het om het 'monetizen' van kennis gaat, verwacht je dat er een en ander te leren valt van Apple. Het bleef helaas bij die ene keer dat presentator Jan-Douwe Kroeske de dood van Jobs heel even ter sprake bracht in de introductie. Jobs is dood, de zaal wist het al, nu weer verder. Was dit dat geen goed moment om tenminste even stil te staan bij het technologiebedrijf dat de verbinding met de gebruiker en het te gelde maken van R&D zo'n beetje uitgevonden heeft? Hoewel het vandaag gaat over 'verbinding tussen wetenschap en samenleving', wordt die verbinding uitgelegd aan de hand van de wetenschapstheorie van Donald E. Stokes (Pasteur's Quadrant, 1997). Stokes verbindt 'fundamentele' kennisontwikkeling en toepasbare kennis in een set kwadranten:
Dit model is bedoeld als antwoord op het standaardmodel van wetenschappelijk onderzoek en ontwikkeling, dat ééndimensionaal was: óf je deed aan fundamenteel onderzoek, óf aan applied research. Terwijl er toch wel degelijk fundamenteel onderzoek bestaat waarmee bijgedragen wordt aan maatschappelijke ontwikkeling. Stokes voert in zijn model Louis Pasteur op als voorbeeld van de synthese tussen ‘fundamenteel begrijpen’ en ‘maatschappelijke bruikbaarheid’.
Stokes’ model biedt geen rationele verklaring voor het zwijgen over Apple. Hoort Jobs dan niet thuis bij Bohr en Pasteur, maar in het vakje van Edison ('Pure applied research' en 'without quest for fundamental understanding')? Dat bestrijd ik. De studie naar mens-machine-interactie is al enige jaren een serieuze wetenschappelijke discipline, met zowel een fundamenteel doel (het ‘begrijpen’) als een maatschappelijke component (door gebruik geïnspireerd). Zonder Apple te willen verheerlijken – zou het op een dag als deze toch enigszins moeten gaan over de verbindende kracht van technologiebedrijven als Apple, en de toekomst van het klimaat voor dergelijke bedrijven in Nederland? Waar het gaat om het verbinden van technologie en kennis met de samenleving is er nog het één en ander te leren van Jobs c.s. Het is jammer dat daarop niet geïmproviseerd kon worden op 6 oktober.
