Nationale politie: geen wrijving, geen glans

Foto: Zoetnet

Momenteel bestaat de Nederlandse politie uit vijfentwintig regiokorpsen, die allemaal op hun eigen manier georganiseerd zijn en de veiligheid in de eigen regio waarborgen. De aanstaande reorganisatie naar een nationaal bestel zal aan deze variëteit een einde maken. In het nieuwe bestel staat de minister aan top, de basisteams in de frontlinie en bevindt zich daartussenin een heldere hiërarchische structuur die er in alle nieuwe eenheden hetzelfde uitziet. De ambitie is dat de politie door interne uniformering en sterkere centrale sturing, beter zal samenwerken en efficiënter en effectiever zal optreden. Een aanvullende ambitie is bovendien dat er binnen de nationale politie ruimte ontstaat voor innovatie. Op deze aanvullende ambitie ga ik graag wat dieper in. 

Wanneer je op ‘politie innovatie’ zoekt in Google, blijkt al snel dat het hier om een ‘hot’ thema gaat in veiligheidsland. De politieacademie en bureaus als het CVO (Centrum Versterking Opsporing) doen bijvoorbeeld onderzoek naar en roepen op tot innovatie. Tot voor kort bestond er zelfs een heuse ‘Politie Innovatie Prijs’ die jaarlijks werd uitgereikt aan slimme korpsen. Innovatie is noodzakelijk, zo is steeds het argument, omdat de samenleving steeds complexer wordt en actuele veiligheidsvraagstukken om nieuwe aanpakken vragen. Er wordt gepleit voor innovatie op allerlei gebieden: de opsporing moet meer netwerkend gaan werken, burgerparticipatie moet versterkt worden en politieprofessionals moeten meer hun ruimte gaan pakken. Innovatie lijkt in de vele publicaties wel een soort toverwoord om in deze ‘geglobaliseerde’, ‘horizontale’ ‘informatiesamenleving’ effectief de maatschappelijke veiligheid te waarborgen. Niet zo gek dus dat de nationale politie uitdrukkelijk de wens uitspreekt innovatie binnen de eigen gelederen te willen bevorderen.

Innovatie en diversiteit

Innovatieprocessen zijn echter ingewikkeld. Zo kunnen ze nauwelijks gepland worden, omdat innovaties creativiteit vereisen en creativiteit zich eigenlijk niet laat sturen. Bovendien is het bij nieuwe ideeën zelden op voorhand duidelijk of ze ook in de praktijk succesvol zullen blijken, wat sturing nog moeilijker maakt. Toch blijken bepaalde typen organisaties succesvoller te innoveren dan anderen, wat erop lijkt te duiden dat innovatie niet volledig aan toeval kan worden toegedicht. Deze organisaties hebben blijkbaar bepaalde kenmerken die creativiteit en vernieuwing bevorderen.

Een cruciale factor die ten grondslag lijkt te liggen aan succesvolle creatie is interne diversiteit. Nieuwe inzichten of ideeën ontstaan vaak op het snijvlak van verschillende perspectieven. Niet voor niets wordt er in kennisintensieve organisaties steeds vaker gewerkt met multidisciplinaire werkgroepen en crossfunctionele teams. Diversiteit kan namelijk bevorderen dat meerdere typen waarden met elkaar gecombineerd worden. Technisch hoogwaardige producten moeten bijvoorbeeld ook gebruikersvriendelijk en visueel aantrekkelijk zijn. Duurzame innovaties op de energiemarkt moeten tevens vermarkt worden. In de gezondheidszorg moet niet alleen gekeken worden naar hoeveel diensten kosten, maar moet ook aangesloten worden bij vakinhoudelijke kennis en bij de behoeften van patiënten. Door meerdere zienswijzen met elkaar te combineren, ontstaat er wrijving die nieuwe ideeën op kan leveren. Deze nieuwe ideeën combineren verschillende perspectieven en zijn daarom synergetisch: het samengaan van delen levert meer op dan de som van diezelfde delen. Diversiteit bevordert innovatie. Zonder wrijving geen glans.

Een herbezinning: van formuleren naar faciliteren

Terug naar de nationale politie. Daar lijkt nauwelijks ruimte te zijn voor interne diversiteit, maar staan juist centralisering en uniformering centraal. Niet langer moet de politie bestaan uit een verzameling van verschillende korpsen: de nationale politie moet juist gekenmerkt worden door ‘eenheid in denken en doen (Inrichtingsplan, p.35 ).’ Deze eendimensionale visie op de nationale politie is dan ook moeilijk verenigbaar met het idee van een open en diverse werkplek, waar innovaties ontstaan die meerdere tegengestelde perspectieven op een nieuwe manier met elkaar combineren. Hoe kan de nationale politie open en divers zijn, wanneer de kernopdracht is om diversiteit zo veel mogelijk te beperken?

Er bestaat dan ook een fundamentele spanning tussen het streven binnen de reorganisatieplannen naar innovatie en het geüniformeerde systeem waarbinnen deze innovatie plaats zou moeten vinden. Het zou beter zijn om de ambitie tot innoveren niet alleen te formuleren, maar randvoorwaarden van innovatie ook beter te faciliteren. Vooral de aanwezigheid van (tolerantie voor) diversiteit lijkt in de huidige plannen onvoldoende gewaarborgd. Het is daarom aan te raden om niet alleen aandacht te hebben voor eenheid binnen de nationale politie, maar ook variëteit te organiseren. Laat ruimte voor lokale politieaanpakken en voor afwijkende vormen van politieorganisatie.

Juist omdat de reorganisatie van het politiebestel mede het gevolg is van een bezuinigingsopdracht, worden grote ambities veelal met argwaan bekeken door politiemedewerkers en de buitenwereld. Zij vragen zich af of de geformuleerde intenties oprecht zijn, of dat hier slechts sprake is van beleidsretoriek om de bezuinigingen te maskeren. Door binnen het nationale bestel een meer vruchtbare omgeving te creëren voor innovatie en creativiteit, kan het niveau van retoriek ontstegen worden en kunnen nieuwe initiatieven ontstaan die Nederland veiliger maken.

Eva Wolf (stagiaire bij Kennisland)