Slimmer samenwerken? Durf maatwerk te leveren!
Wat als je drugsverslaafd bent, in de schulden zit, geen inkomen meer hebt omdat je je baan kwijt bent, je huis daardoor kwijtraakt, geen recht hebt op een uitkering omdat je geen post- of woonadres meer hebt, en steeds meer gedragsproblemen vertoont? Je zit eigenlijk al jaren met dezelfde problemen.
De psychiater mag je niet behandelen zolang je niet bent afgekickt en bij de kliniek nemen ze je niet aan voordat je gedragsproblemen zijn behandeld. Je hebt geen huis meer omdat je inkomen verliest, maar je kunt geen uitkering krijgen omdat je geen adres hebt. Je hebt schuldeisers. Maar je wordt geweigerd in het schuldhulpprogramma omdat je onbemiddelbaar bent. Je krijgt huisarrest opgelegd vanwege uitstaande boetes, terwijl je geen huis hebt. Terwijl zich meer dan 40 instanties met je bemoeien, zit je muur- en muurvast. Wat als die problemen jaar na jaar niet worden opgelost?
Wat als, stel dat… dit is geen hypothese maar een maatschappelijke werkelijkheid: tussen de 160.000 en 170.000 Nederlanders kampen met ernstige problemen op meerdere gebieden, zoals justitie, verslaving, wonen, geestelijke gezondheid, inkomen, enzovoort. Het blijkt onmogelijk om deze groep mensen van adequate hulp-, zorg- en dienstverlening te voorzien.
Hoe kan dat?
In een notendop is het probleem dit: de verzorgingsstaat is zodanig gefragmentariseerd en gespecialiseerd, dat er voor ieder deelprobleem op ieder leefgebied van de mens apart beleid is ontwikkeld. Er zijn daarbinnen weer aparte uitvoeringsorganisaties in het leven geroepen die stukjes beleid moeten uitvoeren. Voor het allergrootste deel van de mensen functioneert dit systeem adequaat. Mensen met psychische problemen kunnen bij de GGZ terecht, mensen met schulden bij de schuldhulpverlening, voor werk kun je naar het CWI, het UWV verstrekt uitkeringen, er zijn zorgkantoren, ziekenhuizen, crisisopvang, het Leger des Heils, blijf-van-mijn-lijf-huizen enz. enz. Maar wat als je met meerdere problemen kampt? Voor die mensen reageert de verzorgingsstaat niet adequaat. Deze mensen hebben te maken met grote aantallen instellingen, maar hun problemen blijven desondanks in stand.
Onderzoekers van het Centre for Government Studies van de Leidse universiteit gingen samen met Nicis Institute aan de slag voor de G27, in het project Aanval op de Uitval. In dertien steden zijn veertien best practices bestudeerd. Goede voorbeelden van innovatief beleid of innovatieve projecten voor drugsverslaafden, voortijdig schoolverlaters, multiprobleemgezinnen, kortom: gedurfde initiatieven om de hulp- en dienstverlening aan mensen met meerdere problemen drastisch te verbeteren.
De projecten hebben dit gemeen: waar het goed gaat, wordt maatwerk geleverd. Gewoon een oplossing speciaal voor deze persoon. Dat moet wel, want deze mensen zijn uitzonderingen. De regels werken niet voor hen. Dus is er maatwerk nodig. Waar maatwerk is, zijn professionals die meer doen dan waarvoor ze worden aangenomen, die buiten hun boekje gaan en die in een gegeven situaties naar echte oplossingen vinden. Geen oplossingen op papier. Een tramkaart als iemand naar een sollicitatie moet, de mogelijkheid om wat meer uurtjes aan een bepaald gezin te besteden, een jongere opbellen als je een vacature in de etalage ziet hangen. Maatwerk dus.
Mag het? Ja. Staan er wetten en regels in de weg om dit soort hulp te kunnen bieden? Geen wetten en regels van nationaal niveau.
Het kan en mag dus gewoon. Maar om het daadwerkelijk te gaan doen, moeten publieke managers, beleidsmakers en professionals anders aankijken tegen de manier waarop ze mensen met meerdere problemen kunnen helpen. In ‘De Rotonde van Hamed‘ staan twintig principes om effectief maatwerk te kunnen bieden. Zodat mensen met meerdere problemen adequate hulp- en dienstverlening kunnen ontvangen. Zodat ze echt geholpen kunnen worden.
Auteur: Constant Hijzen
