Vernieuwend leiderschap in het primair onderwijs

Werken aan vernieuwing

Maker: Martine Maes

Rechten:

5 juni 2015, het was een warme dag, maar in de theaterzaal van het Huis van Utrecht was het ‘cool’. Twintig schoolleiders hebben vanuit de spotlights het publiek verrast, ontroerd en geïnspireerd met hun verhalen over hoe zij het afgelopen jaar aan vernieuwing hebben gewerkt. Vernieuwing van het onderwijs, van de school en van henzelf. Deze dag vormde de afsluiting van de pilot Vernieuwend Leiderschap++Vernieuwend leiderschap POZie ook de projectpagina., die in opdracht van het Arbeidsmarktplatform PO is uitgevoerd door Kennisland en CAOP.

Kimon Moerbeek (Kennisland) en Martine Maes (CAOP) openden als projectleiders de bijeenkomst met het toelichten van het belang van vernieuwend schoolleiderschap en de noodzaak om nieuwe vormen van leren te organiseren die dat ondersteunen. Kimon benadrukte dat er de laatste paar jaar weliswaar veel aandacht ging naar professionele vernieuwingskracht van leraren, maar dat schoolleiders daarbij niet overbodig blijken te zijn. Schoolleiders hebben een wezenlijke rol als het gaat om het aanspreken en mogelijk maken van het vernieuwend vermogen van hun team. En schoolleiders hebben, net als leraren, grote behoefte aan nieuwe vormen van leren.Schoolleiders hebben een wezenlijke rol als het gaat om het aanspreken en mogelijk maken van het vernieuwend vermogen van hun team. En schoolleiders hebben, net als leraren, grote behoefte aan nieuwe vormen van leren.

Martine belichtte het belang van aandacht voor de eigen identiteit van schoolleiders. Er is geen handboek voor vernieuwend schoolleiderschap. Elke school heeft zijn eigen vernieuwingsvraagstuk: de school in Luttelgeest heeft iets anders nodig dan die in IJzervoorde, Heemstede of Utrecht. In de pilot Vernieuwend Leiderschap heeft het programmateam met oog voor deze variatie een ondersteunend programma ontwikkeld voor de beroepsgroep. In de praktijk, gebruikmakend van de kennis en kunde van alle schoolleiders en met hulp van coaches hebben de schoolleiders hun eigen leiderschap het afgelopen jaar een nieuwe wending gegeven.

Verhalen van schoolleiders zelf

De verhalen van de schoolleiders variëren van transities van klassikaal onderwijs naar het werken in ‘units’, het onderwijs meer inrichten op meervoudige intelligentie en de noodzaak – ook voor jonge kinderen – om te leren samenwerken, leren denken in plaats van ‘aannemen’, slimme aanpakken voor kleine scholen in krimpgebieden, werken met nieuwe concepten voor positieve gedragsbeïnvloeding etc. etc. Maar de echte vernieuwing zit niet per se in de nieuwe onderwijsconcepten of andere didactische aanpakkenEchte vernieuwing zit niet per se in de nieuwe onderwijsconcepten of andere didactische aanpakken., zelfs niet in de uitvoering ervan. De rode daad in de verhalen van de schoolleiders bleek  hun hoogstpersoonlijke ‘vernieuwing’. Een paar quotes illustreren dit:

“De belangrijkste doorbraak in mijn vernieuwingsvraagstuk kwam op het moment dat ik me kwetsbaar opstelde ten opzichte van mijn team; door me hardop af te vragen of ik wel de goede leider was.”

en:

“Mijn missie was om het onderzoekend vermogen van mijn team te vergroten, wat het meest daarin geholpen heeft, is mijn moed om onvolmaakt te durven zijn.”

Meerdere keren werd de paradox aangehaald tussen de eigenheid van de vernieuwende schoolleider die vooroploopt, een visie heeft op de toekomst van het onderwijs, naar buiten treedt, het ‘andere’ wil en tegelijkertijd moet deze schoolleider niets ‘voorzeggen’, maar zijn eigen team zelf ‘het schip laten bouwen. Je kunt ze alleen doen verlangen naar de zee (Antoine de St. Exupery). Opvallend was de uitspraak van een jonge bevlogen schoolleider die de praktijk van schoolleiderschap nooit had kunnen voorzien vanuit de Pabo.

Tussendoor werd er een kort debat georganiseerd rondom twee stellingen: een vanuit een bestuurlijk perspectief en een vanuit het perspectief van een leraar. Het is de schoolleider die ervoor zorgt dat het team in het juiste leerklimaat en cultuur zich kan ontwikkelen.De eerste stelling riep een spannende discussie op over de focus van de schoolleider:

“De belangrijkste taak van een schoolleider is ervoor te zorgen dat ze een goed team heeft en het schoolbestuur faciliteert dat.”

Het gesprek dat daaruit volgde ging over de vraag of het belangrijkste aandachtsgebied van de schoolleider PO ‘het kind’ of ‘het team’ is. Daar waren de aanwezigen het kennelijk nog niet over eens. Een leerkracht stelde:

“Leiderschap moet vernieuwend zijn anders is het geen leiderschap. Dat geldt zowel voor de leidinggevende als de leerkracht.”

Uiteindelijk was daar meer eensgezindheid over: schoolleiderschap heeft altijd te maken met ‘iets meer durven dan anderen’. Lef dus.

Tijdens de laatste pitch keek de schoolleider indringend de zaal in en zei overtuigend:

“Het gaat dus niet om ons, het gaat niet om de schoolleider. Het gaat erom dat het team de gewenste verandering kan waarmaken, ook zonder de schoolleider.”

Waarop coach Elly Marwitz benadrukte dat het juist wél om de schoolleider gaat. Het is de schoolleider die ervoor zorgt dat het team in het juiste leerklimaat en cultuur zich kan ontwikkelen.

Hiermee gaf de afsluiting genoeg gespreksstof voor een continue dialoog over leiderschap in de school.

Houd onze website in de gaten voor de vervolgactiviteiten!

• Betrokken KL'ers
• Kimon Moerbeek km@kl.nl
• Iselien Nabben in@kl.nl