Baas in eigen klaslokaal of hoe een betere school bij jezelf begint
De Haagse werkelijkheid: het onderwijs heeft het er maar mee te doen. Iedere verse minister van onderwijs berijdt het liefst zijn eigen stokpaardjes. Irritant? Soms is het dat zeker, maar ‘de politiek’ blijkt vaak wel een erg makkelijke zondebok wanneer aan leraren wordt gevraagd waar de motor hapert. Jezelf van de dijk af laten blazen is nou eenmaal een stuk makkelijker dan je kop in de wind steken. Maar we moeten streng blijven: knoop je das om en haal een frisse neus. Want dat docenten zelf heel goed weten wat ze nodig hebben voor beter, leuker en slimmer onderwijs, daarover hoeft allang geen twijfel meer te bestaan.
Als je het mij vraagt tenminste, maar dat de meningen hierover verschillen is duidelijk. Wanneer in het VVD-CDA regeerakkoord het onderwijs aan bod komt, vinden we de volgende passages: “Presteren is geen vies woord, maar een noodzakelijke voorwaarde. Iedereen in het onderwijs wordt hierop aangesproken: ouders, leraren, leerlingen en schoolbestuurders: de basis op orde, de lat omhoog” en “Om te komen tot meer excellent onderwijs is meer structuur en focus op kennis nodig. Er wordt toegewerkt naar een absolute kwaliteitsnorm waarbij de toegevoegde waarde zwaarder meeweegt”. Het lijkt een stap terug nadat PvdA en CDA in 2007 de daad bij het woord voegden door in hun akkoord te stellen dat “onderwijsinstellingen meer mogelijkheden krijgen invulling te geven aan het onderwijs door vertrouwen te geven aan professionals in het onderwijs, minder regels en minder toezicht” en hier vervolgens ook daadwerkelijk budget beschikbaar voor maakten. Scholen konden aan de slag gaan met grotendeels door henzelf ontworpen innovatieve interventies die in eerste instantie zijn bedoeld om het dreigende lerarentekort te slim af te zijn, maar ook een frisse blik op de eigen school mogelijk maken.
Maar ruim een jaar later is de aandacht alweer verschoven. Het lerarentekort lijkt mee te vallen en dus “komt in alle opleidingen de kerntaak van het geven van goed onderwijs in voldoende contacturen centraal te staan” aldus het regeerakkoord. En terwijl de politieagent van Opstelten weer zonder quotum de straat op mag, wordt de schoolleider met een bonnenboekje op pad gestuurd. De onderwijswerkelijkheid samengevat in cijfertjes: prestatiebeloningen, toegevoegde waarde en absolute kwaliteitsnormen. Zulke verzakelijking moet niet worden verward met professionalisering. Want terwijl het een effectieve methode is om de boel in de hand te houden en te controleren, lijken maatwerk en innovatie opeens losgeslagen rock-’n-roll-dansers op een ingetogen stijldansfeestje, met een vervroegde tocht huiswaarts als gevolg. Jammer, want ze begonnen net een beetje te swingen en een paar giechelende meisjes langs de kant begonnen voorzichtig met hun heupen te wiegen. Niet treuzelen, sleep elkaar die dansvloer op! Want de zoektocht naar vernieuwende onderwijsopvattingen staat niet alleen in dienst van de oplossing van het lerarentekort, maar beantwoordt ook aan de vragen die worden gesteld door een veranderende maatschappij waarin inzicht meer oplevert dan kennis: wilt u de volgende updates installeren?
Spreuken als ‘van leerfabriek naar talentontwikkelplek’ spreken niet alleen op papier tot de verbeelding, maar bieden concrete houvast voor schoolleiders met schwung die hun docentencorps inspireren en de ruimte en verantwoordelijkheid geven om leerlingen naar eigen inzicht lessen op maat te bieden. Want de voorgestelde pikorde in de salarisladder is niet de enige manier om docenten te stimuleren, vertrouwen moet je ook verdienen. Erken onderwijstalent door middel van toenemende autonomie binnen de muren van het eigen klaslokaal. Dynamische begrippen als ‘maatwerk’ en ‘talentontwikkeling’ zijn een veel interessantere maatstaf dan ‘kennis’ en ‘vakmanschap’, veel te statisch.
Het haalt weinig uit om alleen maar door het klaslokaal te ijsberen, wachtend tot de bui vanzelf overwaait en een minister met innovatievlinders in de maag plaatsneemt in de kantoortoren tegenover Den Haag CS. Schoolleiders en docenten, neem je eigen verantwoordelijkheid en maak in jouw school of lokaal ruimte voor je eigen talenten en die van de leerlingen. Wat daarvoor nodig is? Schoolleiders met een rechte rug en docenten met jeukende handen. Dromers met visie en realisten met uithoudingsvermogen. Maak je verhaal duidelijk en inzichtelijk voor jezelf en voor anderen. Praat met elkaar, met ouders, met medestanders en met tegenstanders,. Want je eigen inbreng weg (laten) cijferen is makkelijk, maar als de politiek je niet bevalt kun je ook zelf op de zeepkist stappen. Wel eerst je jas dichtdoen.
Mats Siffels
