PISA zet onderwijsbeleid op scherp

    9 december 2010

    In een hotel net achter het Berlaymont-gebouw van de Europese Commissie maakte Barbara Ischinger, directeur Educatie van de OECD, de resultaten van de PISA scores 2009 bekend. Ditmaal na tests van 28 miljoen leerlingen uit 74 landen op lezen, wiskunde en ‘science’. En vooral op hoe zij in staat zijn zulke kennis toe te passen. Chris Sigaloff was erbij.

    ‘PISA blijft een belangrijke meting, vooral aangezien beleidsmakers en politici er veel aandacht aan schenken. Zo ook in Nederland. Minister van Bijsterveldt kwam zelfs met een nieuwe aanzet voor haar beleid in reactie op de Nederlandse resultaten van de PISA scores.

    Nederland behoort namelijk nog steeds tot de subtop, maar is sinds 2006 gedaald van plaats 8 naar 10. Naast het feit dat de absolute scores lager zijn dan in 2006, is de voornaamste reden van deze daling dat andere landen ons hebben ingehaald. Dit zijn voornamelijk de Aziatische tijgers zoals de streek rond Shanghai (no. 1), Zuid Korea (no. 2), Hongkong en Singapore. Deze doen het dus niet alleen economisch heel goed, ook op het gebied van educatie behoren ze nu tot de wereldtop.

    OECD versus OCW
    Sceptici als ik denken dat dit voornamelijk komt doordat de kinderen daar al van jongs af aan gedrild worden om lesjes uit hun hoofd te leren. Echter, de OECD spreekt dit tegen. De PISA tests zijn namelijk zo opgezet dat ze juist inzicht en creativiteit vergen om een hoge score te behalen. De OECD bestrijdt dan ook de conclusie dat het onderwijs alleen moet gaan om kennisoverdracht en ‘back to basics,’ zoals van Bijsterveldt stelt.

    Ook vakken als muziek, ondernemerschap en cultuur kunnen bijdragen aan de vaardigheden en inzichten die je nodig hebt om goed te presteren op de PISA test. Wel is hier meer onderzoek voor nodig, zo stelt Ischinger. Uit de scores blijkt dat kinderen die van lezen houden, die nieuwsgierig zijn en leren te leren hoog scoren. Helaas geven in Nederland 45 % van de leerlingen aan dat ze niet van lezen houden. Waarschijnlijk een belangrijke verklarende factor voor onze dalende trend.

    Het geheim van de toppers
    Het geheim van de nieuwe onderwijstoppers is dat ze heel gericht, overheidsbreed ingezet hebben op de verbetering van het onderwijs voor iedereen. Deze landen hebben het tot hun speerpunt gemaakt, hebben een integrale aanpak ontwikkeld, maken keuzen en investeren geld om de ambitie te verwezenlijken.

    Dit vergt dat verschillende departementen samenwerken om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren. Want in landen waar de sociaal economische verschillen kleiner zijn, daar is de kwaliteit van het onderwijs hoger. Ook is niet de hoogte van de investering per leerling doorslaggevend. De USA besteedt namelijk het meeste geld aan onderwijs per leerling, maar scoort niet bijster goed. Bepalend is vooral de manier waarop het besteed wordt.

    Een tweede belangrijke les uit de PISA scores is dat de kwaliteit van het onderwijs nooit de kwaliteit van de leraren kan overtreffen. Investeren in meer en betere leraren is de enige manier om leerlingen beter te laten presteren. De OECD denkt bijvoorbeeld dat de invloed van goede, professionele leraren groter is dan het aantal leerlingen in een klas. Goede leraren creëer je door een goed salaris, door een goed werkklimaat, door voldoende autonomie en door erkenning. Maar toch vooral door een goede opleiding en een leven lang leren. Dit vraagt om een discussie over wat een leraar een goede leraar maakt, welke ondersteuning nodig is en wat het juiste curriculum voor leraren in spe zou moeten zijn. Het rapport Leerkracht biedt hier nog steeds voldoende aanknopingspunten voor.

    Leren is leuk, excelleren nog meer
    Een derde les die Barabara Ischinger de zaal voorhield was dat landen profijt hebben van een cultuur waar leren leuk is en waar kinderen gestimuleerd worden om te excelleren. Op een te jonge leeftijd kinderen ‘opsplitsen’ in verschillende niveaus kan averechts werken. Polen is bijvoorbeeld erg gestegen in de ranking omdat ze kinderen langer de mogelijkheid bieden om kansen en richtingen open te houden.

    Kijkend naar deze testresultaten is het zaak dat Nederland zijn aandacht voor goed onderwijs niet verliest. De daadkrachtige woorden van minister van Bijsterveldt zijn in dit licht dus ook prijzenswaardig. Alleen met een sterke, heldere ambitie, een consequente en integrale aanpak gaan we ervoor zorgen dat Nederland stijgt tot de Top 5, zoals bepleit in de motie-Hamer.

    Echter, het zou jammer zijn als dit verbeterprogramma weer van bovenaf tot stand komt en te snel vertaald wordt in structuuraanpassingen of ‘hervormingen’. Het is zaak goed te kijken naar de achtergronden van de PISA scores en niet te snel conclusies te trekken, bijvoorbeeld dat het onderwijs terug zou moeten naar ‘de basis’, terwijl dat uit nadere beschouwing van PISA an sich niet blijkt.

    Het kloppend hart
    De ervaring van de laatste jaren is dat de overheid juist ruimte moet creëren voor de beroepsgroep om zelf te verbeteren en te innoveren en om eerst te onderzoeken wat echt werkt voordat het breed wordt ingevoerd. Dit was juist de boodschap van het rapport-Dijsselbloem.

    Mijn pleidooi zou dus zijn om door te gaan op de ingeslagen weg om leraren het kloppend hart te laten zijn van het onderwijs. Leraren die zowel over de noodzakelijke kennis beschikken, als experts zijn op het gebied van het leren.

    Een ding is duidelijk na deze presentatie. De top vijf haal je niet door je blind te staren op PISA scores. Dan schiet dit instrument zijn doel voorbij. PISA is geen schoonheidswedstrijd, maar een vehikel om te leren hoe je onderwijskwaliteit verbetert. Goed onderwijs begint bij een eigen ambitie om het onderwijs duurzaam te verbeteren. Nederland is aan zet!’ 

    Dit artikel verscheen eerder op ScienceGuide.

    Deze tekst heeft een Creative Commons Naamsvermelding-licentie (CC BY) en is gekopieerd van de Kennisland-website. Ga voor de volledige versie met afbeeldingen, streamers en noten naar https://www.kl.nl/opinie/pisa-zet-onderwijsbeleid-op-scherp/

    This text has a Creative Commons Attribution License (CC BY) and has been copied from the Kennisland website. For a full version with images, streamers and notes go to https://www.kl.nl/opinie/pisa-zet-onderwijsbeleid-op-scherp/