KL Cocktail: Nieuwe generatie onderwijs- vernieuwers

4 new kids on the block vertellen over hoe zij dat eigenlijk doen, het onderwijs vernieuwen. Goed om te zien dat er vele wegen naar Rome leiden.

6 maart 2013

Wat een drukke en goedbezochte KL Cocktail was die van 22 februari over onderwijsvernieuwing! Blijkbaar is het een schot in de roos: vier new kids on the block laten vertellen over hoe zij dat eigenlijk doen, het onderwijs vernieuwen. Het is goed om te zien dat er vele wegen naar Rome leiden.

Bekijk de foto’s

Het publiek

Vier jonge onderwijsvernieuwers Alette Baartmans is oprichter van GeenSchool en betrokken bij Open Onderwijs Data. Met haar optimistische kijk op de wereld stelt zij dat er veel goed gaat in het onderwijs, maar dat er ook veel beter kan. GeenSchool experimenteert met nieuwe leervormen die het onderwijs beter en leuker kunnen maken. Wat een inspiratie van leerlingen en leraren komt er los als het ‘geen school’ is en het gaat om wat leerlingen zelf willen leren! Niet wachten op geld, beleid of permissie van bovenaf, maar gewoon doen, en leren van vallen en opstaan. Met Open Onderwijs Data heeft ze zelfs de inspectie al nieuwsgierig gemaakt naar nieuwe mogelijkheden.

Tom Koolen – de jongste spreker en vertegenwoordiger van de leerling – vertelt over de beperkingen die het voortgezet onderwijs in zijn ogen oplegt aan leerlingen. Er bestaan volgens hem weinig mogelijkheden voor leerlingen die meer willen. Dus organiseren sommige van hen zelf iets. Tom geeft zelf bijvoorbeeld bijles via YouTube.

Simon Verwers dagen zijn doorgaans gevuld met drie zaken. Hij geeft hij les op en bouwt mee aan twee nieuwe vo-scholen in Amsterdam, hij filosofeert regelmatig met een collega over de vraag hoe het onderwijs beter kan, en de meest tot de verbeelding sprekende: ‘Ik ben op ontdekkingsreis in de wereld van beleid en politiek.’ Wat hem daarbij intrigeert is dat er veel mensen zijn die niet in het klaslokaal staan, maar wel hun geld verdienen met het onderwijs.

Michel van Ast is trainer van leraren en bedacht als docent op de lerarenopleiding het concept voor ‘The Crowd’. Hij ontdekte dat zijn achtjarige dochter zonder hulp van een leraar of een ouder heeft leren tekenen, omdat ze gebruikmaakt van instructiefilmpjes op YouTube. Het idee voor The Crowd was geboren en momenteel nemen al 621 leraren deel aan deze autonome leergemeenschap.

Houden leraren vernieuwing tegen?
Op de vraag uit het publiek wie de belichaming is van zijn ‘opponent in de strijd voor onderwijsvernieuwing’, antwoordt Simon Verwer: ‘De collega die gelooft dat zijn klaslokaal zijn koninkrijk is.’ Volgens hem moeten leraren interactie meer centraal stellen. Zowel in de klas tussen leraar en leerlingen en leerlingen onderling, als bij leraren onderling. Er valt veel van elkaar te leren! Leraren moeten veranderen, maar dat is eng, geeft Simon toe. Tom vult aan dat leraren niet durven te vernieuwen en dat de leraar die dit wel durft bij hem op school wordt weggestemd in vergaderingen. Alette vindt dat we niet met een boze vinger naar de leraar moeten wijzen. Wij hebben met elkaar leraren in de positie gemanoeuvreerd waarin vernieuwen niet zomaar kan. Zowel de media als de ouders zijn hard voor leraren. Een ander obstakel is dat het management te ver de klas in komt. Zodra de inspectie of het management niet meer om een hoekje meekijken, zijn leraren veel meer bezig met de leerlingen en met hun vakgebied. We kunnen leraren er niet van beschuldigen dat ze niet bijleren, als ze er niet de ruimte voor krijgen, concludeert Alette.

De vier onderwijsvernieuwers

Het systeem heeft een verkeerde focus
De leraar is dus zeker niet als enige verantwoordelijk voor het gebrek aan vernieuwing in het onderwijs. Ligt het dan aan ‘het systeem’? Alette gaf al aan dat het inspectiesysteem voor problemen zorgt. Uit het publiek komt de klacht dat het onderwijssysteem (en misschien wel de hele samenleving) te veel gericht is op het behalen van een diploma, wat er voor zorgt dat leerlingen niet intrinsiek gemotiveerd zijn om iets te leren. Iemand anders uit het publiek benadrukt dat mensen buiten school om ook veel leren, en vraagt zich af hoe lang het nog duurt voordat we het ‘leren’ loskoppelen van het vaststaande systeem. Alette onderstreept dit met LinkedIn als voorbeeld: “Mensen ‘endorsen’ skills op LinkedIn, niet behaalde diploma’s.” Michel merkt scherp op: “LinkedIn wordt nauwelijks gebruikt door VMBO’ers. Dus dergelijke netwerken worden nauwelijks gebruikt door het grootste deel van de bevolking.”Dit raakt aan een punt dat Simon Verwer ook maakt: bij innovatieve initiatieven in het onderwijs gaat het al snel over scholen en leraren die het eigenlijk al goed doen. Scholen die het moeilijker hebben, speciaal onderwijs of zwakke scholen, maar ook het beroepsonderwijs lijken daarin veel minder vertegenwoordigd.

Onderwijs, de overheid en het bedrijfsleven
Een voorbeeld is de rol van consultancybureau McKinsey die onlangs ter discussie stond. Simon zegt hierover:”Het werkt, want leraren worden losser en leren van elkaar. Aan de andere kant vindt hij dat we scherp moeten zijn op de invloed van het bedrijfsleven in het onderwijs. Moeten het bedrijfsleven en de politiek dan geweerd worden uit het onderwijs? Alette vindt van niet: “Het onderwijs en het ministerie van OCW kunnen juist van elkaar leren! Soms moeten ze misschien wat opener zijn, zodat het van elkaar leren makkelijker gaat.” Uit het publiek komt de kritische opmerking dat nu het systeem weer als probleem wordt gezien, zij zegt: “Het hele systeem is gevuld met mensen. Wij zijn het systeem. Voel de vrijheid, pak deze vrijheid en neem je verantwoordelijkheid. Zo simpel is het!”

Geen angst. Gewoon doen!
Om het publiek wat inspiratie mee te geven, vragen we de vier pioniers om concreet advies: hoe kunnen we onze ideeën in actie omzetten? Het antwoord van de nuchtere Michel is: ”Je moet de overtuiging hebben, zien wat er beter kan en dan moet je het gewoon doen. Wat Alette in het begin zei, soms gaat het goed, maar je moet jezelf ook de ruimte geven om te falen.“ Simon ondersteunt dit advies door te vertellen over hoe hij op zijn school tot actie overging toen hij geconfronteerd werd met een weerbarstige werkomgeving aan het begin van zijn onderwijscarrière. Tom geeft aan dat dit te simpel gesteld is: “Uiteindelijk word je op het matje geroepen.” Dat dit verschilt per school, blijkt uit verschillende reacties in het publiek. Alette vat het samen en stelt dat op scholen waar geen angst is voor het management, leraren als Simon en Michel hun gang gaan. ”We moeten de angst dus wegnemen.“

Alette sluit af met een mooi voorbeeld van een vroegwijze kleuter bij haar in de klas die een schaar wilde om te knutselen. Toen het meisje gevraagd werd wat ze daar dan mee ging doen, zei ze: ”Dat weet je pas als je de schaar hebt.“ Begin, dan leer je later wel hoe je dat doen het beste doet. ”The answer to how, is yes”, roept iemand uit het publiek.

Wat zijn nu de lessen voor vernieuwing?
In het kort: probeer het uit, ga op je bek, en sta weer op! Zoek geen boeman als het vernieuwen niet lukt. Leraren willen heus wel vernieuwen, maar hebben de ruimte nodig. Het systeem is niet zo rigide als het lijkt, het bestaat immers uit mensen en mensen kunnen verandering brengen. Zoek de mogelijkheden op en motiveer andere mensen die een voortrekker nodig hebben. Iemand vat het zo samen: “We zijn geen strijd aan het voeren, we zijn aan het ontwikkelen.”