Leiderschap in Cultuur Lab 1: ‘Van Buiten Naar Binnen’

Van 4-7 november vond het eerste Lab van Leiderschap in Cultuur plaats. 20 deelnemers, 8 gastsprekers, coaches, trainers en het programmateam zorgden voor een enerverende week. Een verslag.

Betrokken KL'ers

20 november 2013

Van 4 tot en met 7 november vond het eerste Lab van Leiderschap in Cultuur plaats in het Polman’s huis te Utrecht. Het was een intense en enerverende week. Twintig deelnemers, acht gastsprekers, coaches, trainers en het programmateam hebben met elkaar vanuit verschillende invalshoeken en in het licht van actuele ontwikkelingen gekeken naar de uitdagingen voor de culturele sector en de leiders die daarbij nodig zijn.

Het doel van dit eerste lab was om zo veel mogelijk ideeën, vergezichten, overzichten en perspectieven te verzamelen over de relatie tussen kunst, cultuur en samenleving. Dit als fundament voor het oprekken van het denkkader en uitbreiden van het handelingsrepertoire van leiders in de culturele sector. De verschillende achtergronden en disciplines van de deelnemers zorgden ervoor dat er behalve veel herkenningspunten ook interessante discussies ontstonden.

Bezuinigingen bieden ook nieuwe kansen

Het programma begon op maandagochtend met een introductie van academisch directeur Mirko Noordegraaf van de USBO, die onder andere vertelde dat het idee voor een leiderschapsprogramma oorspronkelijk geïnitieerd was door staatssecretaris van OCW Halbe Zijlstra. Dit wekte enige verwondering, aangezien Zijlstra aan de basis stond van een aantal ingrijpende en pijnlijke bezuinigingen in de culturele sector. Toch bieden bezuinigingen ook nieuwe kansen, pleitte prof. dr. mr. Giep Hagoort in zijn videoboodschap, waarin hij ook de term ‘bezuinoveren’ introduceerde. Dit is het uitgelezen moment om cultureel ondernemerschap te tonen en een langetermijnvisie te ontwikkelen.

Go where mad seems obvious.

Verheffen, entertainen, choqueren en maken

‘s Middags sprak Charles Leadbeater, adviseur op het gebied van innovatie en creativiteit, met de deelnemers. Hij beschreef onder andere de complexiteit van de taak van de culturele sector die tegelijkertijd vier werkmodellen moet combineren: verheffen, entertainen, choqueren en maken. ‘’Go where mad seems obvious’’ stelde Leadbeater, onder andere door het maken van op het eerste gezicht onconventionele samenwerkingsverbanden. De heldere maar theoretische boodschap van Leadbeater werd ‘s avonds vertaald naar de praktijk door een uit het leven gegrepen verhaal van Joop Mulder. Mulder vertelde hoe hij als directeur van het Oerol-festival al 30 jaar lang mensen in beweging krijgt om grensverleggende ideeën te realiseren en onconventionele verbindingen te leggen tussen kunst, cultuur en omgeving. Zo overtuigde hij de toenmalige staatssecretaris van Economische Zaken Sharon Dijksma op de dijk bij Striep van zijn idee om een Mondriaan op het strand te creeëren door middel van het construeren van kwelders, en werkte hij meerdere malen samen met studenten van de TU Delft.

Da1_Lab1

Dag 2 was wederom gevuld met sprekers die uitgesproken meningen en eigen werkwijzen lieten horen en zien. Chris Wainwright, vice-rector magnificus van de University of the Arts London, vertelde het verhaal van het schip waarmee hij een reis naar de Noordpool maakte voor de organisatie Cape Farewell. Onder het motto “it’s more than a boat” werd het schip ingezet als vehikel om aandacht te vragen voor klimaatverandering. Belangrijke boodschap van Wainwright was dat verbinding maken tussen kunst, cultuur en maatschappelijke vraagstukken niet betekent dat het niet meer om de Kunst gaat. De Kunst kan juist geïnspireerd worden door de wetenschap en de vraagstukken die daarin aan bod komen, zoals werd gedemonstreerd tijdens de reizende tentoonstelling U-N-F-O-L-D.

Het programma denderde in een sneltreinvaart door met Marco de Niet, directeur van Digitaal Erfgoed Nederland (DEN) en Farid Tabarki, trendwatcher van het jaar 2012-2013. Waar Tabarki de tijdsgeest ving door te betogen dat iedereen tegenwoordig een ‘Belieber’ is (i.e. onafhankelijk van MTV, journalisten en platenmaatschappijen), lag de focus bij De Niet op de digitale transitie waarbij culturele instellingen uit hun comfortzone moeten treden van (vak)tradities. Tot slot slaagde creative consultant Hilary Carty erin om een moment van introspectie te creëren door de deelnemers te laten reflecteren op hun persoonlijke leiderschap en de waarden die hen drijven.

Learning to be your authentic self is key to successful leadership. When the lessons you have learnt, the experiences you have had and the aspirations you hold align, they bring a dynamic and energising confidence.

Smaakhiërarchie en sociale achtergrond

Op dag 3 van het lab bood emeritus hoogleraar Abram de Swaan vanuit een sociologisch perspectief inzicht in de samenhang tussen sociale achtergrond en smaak. Hij beargumenteerde dat er nog altijd een klassenstrijd gaande is, waarbij rechts aan het winnen is. Voor de kunsten is het beter te erkennen dat er smaakhiërarchieen zijn, maar tegelijkertijd levert het onderscheid tussen ‘hogere’ en lagere’ kunst niet echt iets nieuws op. De klassieke vraag werd toch weer gesteld, of cultureel leiders er nu juist goed aan doen om te geven wat mensen willen of juist aan ‘verheffing’ moeten werken. Waar de helft van de deelnemers duidelijk voorkeur gaf aan het creatieve en verheffende proces, was de andere helft juist van mening dat volle zalen trekken de prioriteit is. Stof tot nadenken, die de grote diversiteit van de deelnemers illustreert.

Hierna kregen de deelnemers zelf de kans om in vrije vorm ‘hun verhaal’ te presenteren aan hun mede-deelnemers. Op verschillende manieren, van een excursie in de stad tot het in de huid kruipen van een personage, lieten de deelnemers zien waar ze vandaan komen en wat hen bezighoudt. Onder leiding van Marijke Broekhuijsen was hierbij de gelegenheid om gericht feedback te geven op en te vragen over persoonlijke statements.

Interventie en avontuur

Op dag 4 begon Leerspoor 1 van het leiderschapsprogramma, genaamd ‘Interventure’ (samentrekking van intervention + adventure). Chris Sigaloff van Kennisland vertelde over hoe Kennisland zogenoemde Social Safari’s organiseert om sociale innovatie te laten ontkiemen. Vervolgens werden er in een Open Space-conferentie thema’s geformuleerd waarmee de deelnemers in vier groepen aan de slag zullen gaan de komende veertien maanden om nieuwe verbindingen te leggen en oplossingen te ontwikkelen voor de culturele sector.

Storm in het hoofd.

Tijdens de afsluitende borrel was er gelegenheid voor de deelnemers om met een delegatie van het ministerie van OCW te praten over hoe zij het eerste Lab hadden ervaren. De meesten hadden veel inspiratie opgedaan maar spraken ook van ‘storm in het hoofd’. Alle nieuwe inzichten moesten duidelijk nog bezinken.

Het programmateam kijkt terug op een geslaagde eerste bijeenkomst met twintig sterke deelnemers die elk nu al een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan het succes van Leiderschap in Cultuur. Lab 2 ‘Van binnen naar buiten’ vindt plaats op 16 en 17 december. De eerste openbare sessie van LinC zal zijn op 20 januari in Utrecht. Op de website www.leiderschapincultuur.nl volgt binnenkort meer informatie.