Verkiezingen vragen om nieuw kiesgereedschap

Het aangeboden gereedschap zoals de Stemwijzer en het Kieskompas schieten tekort want de stellingen zijn ongenuanceerd, en presenteren enkel oplossingen (‘Schaf de milieuzone in de binnenstad af’, ‘Leg een fietsbrug aan tussen Oog in Al en Leidsche Rijn’, ‘Bouw een tunnel onder het Westplein’). Ook zeggen de tools niets over de normen, waarden en capaciteiten van de politici op de lijsten. Daarom pleit ik voor nieuw kiesgereedschap: bijvoorbeeld een tool die een inzichtelijke match kan maken tussen de normen, waarden en wensen van de kiezers ten opzichte van de normen, waarden en capaciteiten van de kandidaten. Een dergelijke tool geeft tegelijkertijd inzicht in lokale verbindingen en ontbindingen tussen burgers en (toekomstige) gemeenteraadsleden. Misschien worden verkiezingen dan weer zoals ze ooit bedoeld waren: een interactieve aangelegenheid, waardoor je de allerbeste persoon kan afvaardigen om jouw stem te laten vertegenwoordigen daar waar de macht rouleert. 

Veel keuze, weinig kennis

Het is zondagavond, eindelijk tijd en rust om mij te verdiepen in de gemeenteraadsverkiezingen van mijn stad Utrecht. Tot mijn verbazing heb ik de keuze uit 17 partijen, waaronder 10 nieuwe partijen. In totaal dienen zich honderden kandidaten aan. Ik besef dat ik me wegens tijdsgebrek te weinig heb kunnen verdiepen in het lokale aanbod aan politieke partijen, de politici en hun programma’s. Hoe kan ik nu toch een weloverwogen keuze maken? Mijn eerste reflex leidt me naar de Utrechtse versie van de Stemwijzer. Fanatiek begin ik aan het invullen van de stellingen. Maar meteen loop ik vast bij gebrek aan nuance van de stellingen, zoals: ‘De gemeente moet ouders laten betalen voor de schade die hun kinderen in de openbare ruimte aanbrengen’, ‘Ouderen (65+) moeten gratis met het openbaar vervoer kunnen reizen’, en ‘De gemeente moet het leefbaarheidsbudget, waar buurten en wijken allerlei activiteiten en voorzieningen uit kunnen betalen, afschaffen’. Ook het gebrek aan kennis over deze zaken blijkt ineens nijpender. Hoe moet ik nu weten of deze ‘oplossingen’ goed zijn voor mij, of voor de mensen in de wijk Lombok? En moet ik wel beredeneren vanuit mezelf (zoals de tool suggereert!), of kan ik beter kiezen op basis van een breder welzijn voor een grote groep mensen in mijn gemeente? Zij zijn niet meer zo anoniem, ten opzichte van de nationale verkiezingen.

Per stelling kan ik de beredenering per politieke partij nalezen. Aan het einde van de lijst van 30 vragen klik ik, enigszins onzeker over mijn keuzes, op de uitslag. Mijn top drie bestaat uit één partij waar ik altijd al op stemde, één partij waar ik het schijnbaar wel vaker mee eens ben maar waar ik vanwege de hoofdzakelijk dierlijke focus nooit op zou stemmen, en een nieuwe, voor mij onbekende partij. Om deze voorselectie enigszins te checken, vul ik ook het Kieskompas in. Daar volgt een rits soortgelijke stellingen, soms slechts andersom geformuleerd. Het Kieskompas biedt geen nuanceringen per partij. Maar er volgt een soortgelijke uitslag. Het Kieskompas vindt mij links en progressief, en de drie Stemwijzerpartijen staan dicht in mijn ‘kiescirkel’. 

Mooie praatjes en lachende plaatjes

Mijn zoektocht naar de uitverkorene die mijn stem verdient, gaat gestaag verder. Ik probeer me te verdiepen in de kandidatenlijsten van de drie partijen. Ze tellen gezamenlijk in totaal bijna zeventig kandidaten. Maar de websites van de partijen bieden me geen soelaas en ik loop volledig vast. De kandidaten hebben allemaal prachtige cv’s, mooie praatjes en lachende plaatjes. Iedereen komt even opgepoetst over, het is één groot LinkedIn-circus. Ik begin mij af te vragen waar ik nu eigenlijk op wil stemmen, nu het niet gaat over Nederland, maar om mijn eigen gemeente. Is het algemene gedachtegoed van een partij dan belangrijk, of hun stellige oplossingen binnen dat gedachtegoed? Gaat het om een opgepoetste partijpersoon, of om diens normen, waarden en capaciteiten?

Wanneer vind ik een politieke partij eigenlijk goed? En wanneer vind ik een politicus goed? Wat dat betreft bieden de Stemwijzer, het Kieskompas noch de websites mij helemaal niets. Daarvoor had ik natuurlijk alle lokale debatten af kunnen gaan, waar ik kennis had kunnen maken met de kandidaten. Om hen te ondervragen over hun werkwijzen en hun luistercapaciteit in te schatten. Ik vind capaciteiten zoals beïnvloeden en controleren bijvoorbeeld niet zwaar wegen. Wel vind ik het belangrijk dat politici goed kunnen onderhandelen, gedoe en onenigheid kunnen hanteren, mensen moreel kunnen verbinden aan hun zaak en daadwerkelijk in contact staan met hun achterban. 

Nieuw kiesgereedschap nodig

Het probleem dat ik hier schets, is misschien slechts het probleem van iemand met weinig tijd en weinig politieke relaties als gevolg van een grootstedelijke omgeving. Maar wat nou als er veel meer mensen zijn zoals ik? Omdat de gemeenteraadsverkiezingen nog veel belangrijker worden, zou er toch op zijn minst beter en eerlijker kiesgereedschap moeten komen dan de Stemwijzer en het Kieskompas. Die gaan er slechts vanuit dat ik wil weten welke partij ‘mijn belang’ op zeer algemene punten het beste vertegenwoordigt.

Nieuw kiesgereedschap moet de lokale connecties tussen burgers en de verkiesbare burgers veel explicieter kunnen maken. Bijvoorbeeld (online en offline) lokale debatten waarin niet in stellingen, problemen of oplossingen wordt gesproken, maar die belangen en aanpakken van een partij poneren. Of een tool die online interactie kan genereren tussen kiezer en politicus, normen en waarden van de kandidaten kan weergeven en vergelijken met jouw eigen profiel, sociale netwerken van kandidaten in kaart brengt, en hun vaardigheden en aandachtspunten kan laten zien. Zulk nieuw gereedschap levert wellicht zelfs meer burgerbetrokkenheid op bij lokale verkiezingen, en zou de politicus ook meer kennis kunnen geven over de wensen en behoeften van burgers. Dat is het kiesgereedschap voor de toekomst!

Marlieke Kieboom