Radicaal, wat is dat dan?
In uiteenlopende gradaties van enthousiasme kwamen afgelopen maandag de leden van de jury voor de Radicale vernieuwers binnenlopen. Allen hadden de enorme lijst van inzendingen bekeken. De eerste reacties wekten de vrees dat er geen overeenstemming zou komen. Deze avond niet en misschien nooit niet.
Alle juryleden hebben op zichzelf een radicaal cv. Zo richtte Willemijn Verloop ooit Warchild Nederland op – in 1995 een vreemde eend in de charity-bijt. Rop Gonggrijp bracht in 1993 internet bij de Nederlandse huishoudens – waarmee we meteen twee jaar voorliepen op de rest van Europa. Sywert van Lienden stichtte de G500, Frans Nauta Kennisland (1998) en Herman Wijffels besloot, naast zijn werk voor banken en raden, uit zijn comfort zone te stappen en zich bezig te houden met maatschappelijke organisaties en initiatieven.
Logisch dus dat zich een fundamentele discussie ontspon over ‘wat is radicaal?’. Dat konden we met de titel van deze competitie natuurlijk ook verwachten. Eén van de betekenissen die de Van Dale noemt is het “streven naar diep ingrijpende hervormingen”. Maar hoe bereik je dat eigenlijk? En wat voor soort radicaliteit heeft Nederland nodig? De meningen hierover verschilden nogal. Zo was Rop Gonggrijp van mening dat radicaal zijn op z’n minst zou moeten inhouden dat je een gevecht levert, dat indien nodig eindigt in de rechtszaal. Zijn voorbeeld van een radicale vernieuwer is niemand minder dan Julian Assange. Frans Nauta zocht tussen de inzendingen naar slimme innovaties die de mogelijkheid kennen om breed ingevoerd te worden: vernieuwend en vooruitstrevend en liefst ook technologisch baanbrekend.
Echter naarmate de avond vorderde en we de aanvragen bestudeerden kwamen we steeds meer uit op radicaliteit met een kleine r. Het radicale element lijkt zich namelijk in veel projecten niet te kenmerken door grote heldendaden, maar juist door simpele en creatieve initiatieven die op een slimme manier de heersende orde op zijn kop zetten. Herman Wijffels benoemde het als ‘radicale kantelingen’: wat eerst als probleem wordt gezien wordt door deze interventie juist een kracht. Ouderen die worden gezien als kostenpost worden juist een bron van waarde, arbeidsongeschikten die actief worden ingezet of onderwijs waar juist geen les wordt gegeven. Het zijn dit soort innovaties die op een hele positieve en constructieve manier een aanval doen op de heersende orde. Niet door hard te roepen, maar juist door klein te doen. En belangrijk: te blijven volharden! Vanuit dit perspectief is er op basis van deze competitie veel om op te hopen. In belangrijke sectoren in onze samenleving zoals de zorg, duurzaamheid, onderwijs en cultuur wordt er door gepassioneerde individuen op talloze manieren gewerkt aan sociale vernieuwing. Vaak van onderop en buiten de bestaande instituties om. Niet per se om winst te maken (al is daar natuurlijk niks op tegen), maar om maatschappelijke vraagstukken aan te pakken.
Waar het lastig werd was overeenstemming te bereiken over welke inzendingen straks behoren tot de top 25 van radicale vernieuwers van Nederland. Het streven is om een beeld te schetsen van wat er zoal gaande is in Nederland: ruimte voor de radicalen met een kleine en een grote r. Kennisland en Vrij Nederland staan te popelen de lijst op 6 maart bekend te maken.
Chris Sigaloff
Nora van der Linden
Thijs van Exel
