Als leraren de handen ineen slaan
Wat gebeurt er als je een groep van vijf leraren voor drie dagen bij elkaar brengt om een vraagstuk op een school op te lossen? Dat was het beginpunt en ons eigen experiment tijdens de innovatiesafari op de Katholieke Pabo in Zwolle. Resultaat: verbluffing bij de deelnemers over de voortgang die zij in zo’n kort tijdsbestek gezamenlijk konden boeken. Conclusie: het onderwijs laat kansen liggen wanneer zij haar leraren in hun dagelijkse praktijk niet in staat stelt om die expertrol te bekleden.
De belangrijkste ingrediënten van de innovatiesafari – de onderwijsmodule die Kennisland verzorgde voor de masteropleiding Leren en Innoveren – zijn dan ook: het samenbrengen van leraren uit verschillende scholen, en voldoende tijd om enerzijds een vraagstuk onder de loep te nemen, en anderzijds te experimenteren met mogelijke oplossingen. Deze groep gaat namelijk letterlijk de school van het betreffende vraagstuk in om te onderzoeken hoe het vraagstuk precies in elkaar zit, wat de dilemma’s zijn waar de school mee kampt en welke actoren er allemaal mee te maken hebben. Wanneer er een heldere probleemanalyse is gemaakt, wordt er geëxperimenteerd met mogelijke oplossingen, die steeds weer worden bijgeschaafd en aangepast aan de hand van de bevindingen.
Veel vragen, weinig tijd
Er spelen doorgaans genoeg vraagstukken op school, zo bleek uit de inventarisatie die we voorafgaand aan de innovatiesafari deden: Hoe differentieer je in een klas van ruim 20 leerlingen, en hoe zorg je er vervolgens voor dat iedere leerling evenredig veel aandacht krijgt? Hoe kun je leerlingen bewuster maken van hun eigen leerproces en stimuleren om daar zelf keuzes in te maken? En hoe ga je om met een krimpsituatie, waarin het werk niet afneemt, maar de uren wel? Dat is zomaar een greep uit de vraagstukken die voorbijkwamen. De grote gemene deler van deze vragen bleek vooral: er is maar weinig tijd om deze vragen nader te onderzoeken en bijpassende antwoorden te vinden binnen (en laat staan buiten) de school. Leraren krijgen vaak simpelweg de tijd en ruimte niet om hun dilemma’s eens echt aan te pakken. Uniek aan de innovatiesafari was dan ook dat zij zich dit keer juist drie dagen lang nergens anders mee bezig mochten te houden.
Teacher Leaders
De grote vraag is of hun toekomstige functie als teacher leader (waartoe masterstudenten Leren & Innoveren worden opgeleid), deze ruimte ook zal bieden, los van de vraag of de school de toegevoegde waarde van deze opgeleide teacher leaders zal weten te benutten. De misleidende indruk die de term schept, is dat deze leaders de innovaties op school wel eens even zullen implementeren. In hun eentje. En daar ligt juist de crux: leraren kunnen het niet alleen, er is op school een cultuur van teacher leadership nodig. Innovaties slagen of falen door de mate waarin ze worden gedragen door het hele team. Daarnaast is er niet één vaste succesformule te onderscheiden die overal toepasbaar is. De school is namelijk sociale context, waarbinnen iedere innovatie weer andere uitwerking heeft. De ene klas of school is de andere niet. Juist in die sociale setting moet je steeds weer uitproberen wat er in welke groep werkt.
Resultaten
Tijdens de innovatiesafari is er niet alleen veel bereikt in de inhoudelijke vraagstukken, ook gaven leraren aan dat bovengenoemde werkvorm tot veel inzichten heeft geleid. Ten eerste merkten de deelnemers dat ze vaak met vergelijkbare dilemma’s worstelen, elk in hun eigen leslokaal. Doordat de deelnemers van de groepjes in de innovatiesafari uit verschillende scholen komen, kunnen zij hun concrete kennis en ervaringen direct met elkaar delen, waardoor zij niet op verschillende plekken hetzelfde wiel hoeven uit te vinden. Ook bleek het uitnodigen van externe collega’s op school zeer waardevol, omdat zij, als onafhankelijke partij, de vanzelfsprekendheden ter discussie kunnen stellen én makkelijker de vinger op de zere plek kunnen leggen. Tot slot bleek de combinatie van tijd en tijdsdruk de deelnemers in staat te stellen om actiegericht te werk te gaan en niet in plannen op papier te blijven hangen.
Wij organiseerden die ruimte (en die urgentie) voor de master Leren & Innoveren, maar in feite is het zonde dat dit niet deel uitmaakt van de dagelijkse praktijk van leraren. Het creëren van tijd en ruimte om elkaar verder te helpen met dilemma’s en met elkaar te discussiëren over de dagelijkse werkpraktijk, is uiteindelijk waar leraren pas echt tot hun recht kunnen komen als professionals, en waar de echte teacher leaders ontstaan.
Willemijn de Jong
Lees hier meer over de Innovatiesafari.
