Kies niet voor morgen

Je zou het bijna vergeten door alles wat er speelt, maar binnenkort zijn de gemeenteraadsverkiezingen. Als je de stemwijzers moet geloven, stemmen we dan over de dag waarop de biobak aan de straat moet komen te staan en of er fietsenrekken op parkeerplaatsen worden gezet. Oké, dat is misschien iets gechargeerd, maar een langetermijnvisie komt er nauwelijks aan te pas. Ik roep iedereen op om te stemmen voor de toekomst, niet voor de dag van morgen.

Als er niet al radiostilte was over de verkiezingen, dan is dat door de coronacrisis en de oorlog in Oekraïne nu zeker zo. Daarmee gaat een belangrijk keuzemoment bijna in stilte aan ons voorbij. Zonde! Want welke partijen of personen meebesturen maakt verschil. De gemeente kan veel kansen en mogelijkheden creëren voor de lokale samenleving. Tenminste, als lokale bestuurders meer de toekomst meenemen in hun keuzes en acties. Wat gaat er mis bij veel lokale bestuurders en hoe kan dit anders?

Worstelen met een langetermijnvisie

Een kijkje in de stemwijzer of het kieskompas van gemeenten laat het al zien: we stemmen en besturen op basis van versnipperde onderwerpen. In de gemeente Burger-Odoorn kies je of er meer Drents gegeven moet worden op basisscholen en of de grijze container vaker geleegd moet worden. In Sittard-Geleen kies je of het lokale zwembad meer budget moet krijgen zodat het open blijft en of de zaterdagmarkt een andere locatie krijgt. Stuk voor stuk belangrijke onderwerpen voor de bewoners en ondernemers in deze gemeente. Maar wat zegt dit over de onderliggende visie van de partijen of personen in de lokale politiek? Ik wil graag weten of mijn gemeente straks in staat is om voor de toekomst goed beleid te maken en kan samenwerken met de samenleving. Ik wil graag weten of mijn gemeente straks in staat is om voor de toekomst goed beleid te maken en kan samenwerken met de samenleving. 

Ik zie gemeenten worstelen met een langetermijnvisie. Ambtenaren en bestuurders willen wel, maar toch is de verleiding of druk groot om kortcyclisch na te denken. Waar kan je als bestuurder direct resultaat laten zien? Waar kun je scoren? Dat gaat ten koste van complexe onderwerpen die een langere adem vragen en die niet in een periode van vier jaar opgelost zijn. Ik denk aan de energietransitie, de woningnood, armoede en schulden. Onderwerpen die controversieel zijn, niet sexy, niet krantenkopwaardig, of juist té van dit alles. Bij besluitvorming voor projecten en programma’s spannen woorden als schaalbaar, betaalbaar en tijd de kroon. De gemeente start projecten met een korte doorlooptijd, evalueert tijdig en trekt snel de stekker eruit als het project niet direct zichtbaar resultaat heeft.

Scoren zou niet een bepalend uitgangspunt voor inhoud of tempo van beleid en projecten moeten zijn.Scoren zou niet een bepalend uitgangspunt voor inhoud of tempo van beleid en projecten moeten zijn. Dat het vaak wel zo is, is niet alleen te wijten aan de bestuurder. Voor bestuurders lijkt het bijna onmogelijk om verder te kijken dan de huidige week. De dag is volledig gevuld met zaken die op dat moment spelen; een bewoner die op sociale media klaagt over het groenonderhoud of een negatief artikel in de lokale krant over een vergunningaanvraag. Er is amper ruimte in het politieke stelsel om na te denken of te dromen over de lange termijn. Nadenken over de toekomst wordt door velen gezien als een luxe die men zich niet kan permitteren. Bewoners willen snel een inspanning zien en anders voeren sommigen via de gemeenteraad de druk op++Druk opvoerenGemeenteraadsleden kunnen het werk van het college van B&W controleren door bijvoorbeeld mondelinge of technische vragen te stellen, moties in te dienen of een raadsonderzoek te starten.. Het kortetermijnperspectief dat leidend is in de samenleving, is niet de oplossing voor complexe onderwerpen. Die vragen om een toekomstplan, met acties die mogelijk niet direct resultaat laten zien en waar vallen en opstaan voor nodig is. 

Kortetermijndenken aanpakken

Gelukkig zijn er goede initiatieven om het kortetermijndenken aan te pakken. Een heus ‘Ministerie van de toekomst’ is er speciaal voor opgericht. De initiatiefnemers streven ernaar om individuen, het bedrijfsleven en de politiek beslissingen te laten nemen vanuit een perspectief van zeven generaties++Zeven generatiesWil je zelf beleven hoe het is om namens meerdere generaties te denken? Bekijk dan in deze video vanaf 0:18 ‘de lancering van de toekomstverkiezing’ en doe met Miranda Willems een inleefoefening.. Ze vragen zich af hoe onze beslissingen eruitzien als we 15, 45, 105 en zelfs 195 jaar vooruitdenken? De Toekomstverkiezing++ToekomstverkiezingHet doel ervan is vooroordelen wegnemen tussen groepen mensen door het ontdekken van een gemeenschappelijk belang op de lange termijn. Stap voor stap zorgen ze voor concrete manieren om de belangen van toekomstige generaties in elke gemeente te beschermen. startte de ‘stop-kortetermijndenken-petitie’ waarmee ze gemeenteraadsleden oproepen om niet alleen de belangen van hun kiezers, maar ook die van jongeren, kinderen en ongeboren generaties te behartigen. Ik ondersteun deze petitie van harte. We zouden onze bestuurders ook aansprakelijk moeten houden voor hun langetermijndenken.We zouden onze bestuurders ook aansprakelijk moeten houden voor hun langetermijndenken.

Gemeenten kunnen zelf kortetermijndenken aanpakken. De gemeente Amsterdam doet dat bijvoorbeeld door het beleid voor circulaire economie, de Stadsdonut van Amsterdam, te baseren op het donut-economiemodel van Kate Raworth. De uitkomst van deze aanpak is nog onbekend, wat het een gedurfde aanpak maakt. Toch kiezen ze ervoor, want de Stadsdonut biedt een sociaal fundament voor initiatieven uit de samenleving. Bewoners, ondernemers en de gemeente zelf kunnen het gebruiken als kader om keuzes mee te maken en acties aan op te hangen. Deze aanpak verschilt van toekomstvisies die veel gemeenten hanteren omdat er een gedachtegoed achter zit. De meeste toekomstvisies zijn vaak lege hulzen met spelregels voor wat er niet moet gebeuren of het is een lijstje van plannen die toch al op de rol staan. Ze bieden geen visie waar betrokkenen meerdere jaren mee aan de slag kunnen. Door als gemeente een visie en beweging voor de lange termijn te bepalen, kan zij de kracht van de samenleving pas echt benutten.  

Oproep: stem op de lange termijn

In hoeverre denk jij aan de lange termijn bij je keuzes?++TipVerdiep je eens in futures literacy; dat gaat over de wijze waarop we ons beeld van de toekomst gebruiken als kompas voor onze acties in het heden, en over de vaardigheden die nodig zijn om dit zo goed mogelijk te kunnen doen. Kies op 14, 15 of 16 maart voor een partij of persoon die volgens jou de lange termijn betrekt. Wie heeft er lef, durf en uithoudingsvermogen om het eigen ego opzij te zetten? Wie hoeft niet te scoren? 

Ook bij projecten van KL merken we soms de behoefte om te scoren. De gemeente Amsterdam wilde eigenaarschap en zeggenschap van bewoners vergroten door middel van buurtbudgetten. Hiervoor maakten bewoners plannen om hun buurt aangenamer, mooier en beter te maken. Het leerprogramma ‘Amsterdammers, Maak je stad!’ ++BuurtbudgettenIn het coalitieakkoord 2018-2022 benoemt het College van B&W van Amsterdam democratisering als speerpunt. Met het programma ‘Amsterdammers, maak je stad!’ bood de gemeente buurtbudgetten voor bewonersinitiatieven aan om de leefbaarheid van buurten te vergroten. bood een kans om op alle niveaus te leren van het gebruik van buurtbudgetten; in de praktijk, ambtelijk én bestuurlijk. Toch bleek het lastig om de geleerde lessen om te zetten in duurzame verandering van hoe de gemeente samenwerkt met bewoners. Het bleef bij (eenmalige) democratische experimenten in verschillende wijken. Een van de oorzaken is dat verantwoordelijke bestuurders op korte termijn successen willen claimen. Ze willen laten zien dat een buurtbudget inderdaad leidt tot meer eigenaarschap en zeggenschap voor bewoners. Dat gaat ten koste van tijd en ruimte om te leren, reflecteren en fouten die gemaakt worden te verbeteren.