Terugblik KL Brouwerij 4 ‘Polarisatie en het onderwijs: grenzen stellen of meebewegen?’
Leraren zien een verharding in het gesprek over gevoelige onderwerpen, zoals het klimaat, vaccinaties, genderdiversiteit of Israël-Palestina. Tijdens de KL Brouwerij onderzochten we deze trend en kwamen we samen met 9 effectieve strategieën om met polarisatie om te gaan én een bonustip.
Deelnemers bedenken samen strategieën om met polarisatie om te gaan.
Maker: Kennisland
DownloadGesprekken over gevoelige onderwerpen, zoals het klimaat, vaccinaties, genderdiversiteit of Israël-Palestina lijken steeds lastiger in het onderwijs. Leraren zien jongeren die zich steeds dieper ingraven in standpunten en toenemend wij-zij-denken. Tijdens de KL Brouwerij++Kom ook!Wil je op de hoogte gehouden worden van komende KL Brouwerijen? Meld je dan aan voor de nieuwsbrief. op 14 maart onderzochten we deze trend met het publiek en met ervaringsdeskundigen en experts. We delen in dit artikel 9 effectieve strategieën om met polarisatie om te gaan én een bonustip.
De aanwezige ervaringsdeskundigen en experts die zich inzetten om polarisatie onder jongeren bespreekbaar te maken en te voorkomen, waren Elijah Alvares, voorzitter van het LNDI (Landelijk Netwerk Diversiteit en Inclusie) binnen de Partij van de Arbeid, bestuurder bij het MDRA (Meldpunt Discriminatie Regio Amsterdam) en werkzaam bij de HvA, Qichell Hasselbaink, student aan de HvA en mede-oprichtster van de Jongeren Adviesraad Amsterdam, Tessa van Velzen, directeur van Stichting Discussiëren Kun Je Leren en Golan ‘Miss G’ Muhyaldin, docent-onderzoeker bij ROC Nijmegen.
Experts/ervaringsdeskundigen: Elijah, Qichell, Golan 'Miss G' en Tessa.
Maker: Kennisland
Download‘Een beetje polarisatie is zo slecht nog niet’
Uit onderzoek van het SCP blijkt dat 75 procent van de Nederlanders denkt dat polarisatie++PolarisatiePolarisatie is toenemend wij-zij-denken. Het is een proces waarbij de tegenstellingen tussen groepen in de samenleving sterker worden, waardoor groepen steeds meer tegenover elkaar komen te staan. Polarisatie kan zich manifesteren op verschillende locaties, bijvoorbeeld in een buurt, op een school of op de werkvloer, maar ook op (sociale) media. (Bron: KIS, 2018) toeneemt en zich daar zorgen over maakt. Mensen zien een verharding van het publieke en politieke debat, verslechterde omgangsvormen en steeds vaker extreme of radicale standpunten voorbijkomen. Volgens politicoloog Eelco Harteveld is polarisatie van alle tijden, en komt en gaat het in golven. Toch klopt het volgens hem dat Nederland de laatste jaren meer is gepolariseerd. Een beetje polarisatie vindt hij zo slecht nog niet, want elkaar kunnen bekritiseren is belangrijk voor een democratie.Elkaar kunnen bekritiseren is belangrijk voor een democratie. Maar als mensen niet meer door één deur kunnen en zich daardoor vervreemd of niet meer thuis voelen in de samenleving, dan is polarisatie te ver doorgeslagen.
Onderwijs als spiegel van de samenleving
Wat in de samenleving speeltKinderen en jongeren hebben nog niet altijd de vaardigheden om naar elkaar te luisteren en contact met elkaar te maken., wordt weerspiegeld in het onderwijs, zien ook de deelnemers van de KL Brouwerij. Zij noemen voorbeelden als hoog opgelopen discussies over Israël Palestina, Paarse Vrijdag of het coronabeleid. Maar ook merken ze op dat scholen minder behoefte hebben aan gastlessen over seksuele- of genderdiversiteit, uit angst voor kritiek. Hoe is deze verharding volgens hen ontstaan? Tessa zegt daarover:
“Wij zien op de scholen dat kinderen en jongeren het – zeker sinds de coronacrisis – lastiger vinden om elkaar uit te laten praten en zich empathisch op te stellen. Kinderen en jongeren hebben nog niet altijd de vaardigheden om naar elkaar te luisteren en contact met elkaar te maken. Hier ligt een taak voor het onderwijs.”
Elijah wijst op de invloed van (social) media en de trend van ‘eigen belang eerstJongeren leren in onze samenleving vooral voor zichzelf op te komen: eigen belang eerst.’:
“Er staat altijd wel ergens iets in de fik. Wereldproblemen zijn ‘in your face’, altijd daar, en misschien nog wel meer voor jongeren. Mensen voelen zich onmachtig, én geroepen om zich erover uit te spreken. Maar leren spreken en denken vanuit gezamenlijke belangen en waarden lijkt te ontbreken. Jongeren leren in onze samenleving vooral voor zichzelf op te komen: eigen belang eerst.”
Qichell, zelf student, herkent dit:
“Dat zie ik ook. Op platforms als X kun je alles zeggen. Accountability is er niet echt. Het is geen gesprek, alleen maar aanvallen. Die manier van praten beïnvloedt jongeren, ze nemen het mee naar school. En daar wordt te laat of helemaal niet ingegrepen. Het liefst wil je terug naar de tijd voor social media, maar dat kan niet. We moeten ermee leren omgaan.”
Golan ‘Miss G’wijst op de rolDe belangrijkste voorbeeldrol voor kinderen vervuld door de ouders/verzorgers. En die laten het hierin vaak afweten. van ouders/verzorgers:
“Het ís ook lastig om in te grijpen als docent. We hebben het druk en moeten allemaal snel gaan in het onderwijs, er zijn weinig momenten voor verbinding. Daarnaast wordt de belangrijkste voorbeeldrol voor kinderen vervuld door de ouders/verzorgers. En die laten het hierin vaak afweten.
”
Elijah vult aan:
“Politici hebben ook een belangrijke voorbeeldfunctie. Zij bedrijven te vaak een verdeel-en-heers-politiek. Denken in zondebokken speelt wij-zij-denken in de hand. Groepen worden niet goed meegenomen in de grote transities van onze tijd en tegen elkaar uitgespeeld. Daar gaat iets fundamenteel mis.”
Grenzen stellen of meebewegen?
Hoe verantwoordelijk ben je als school of leraar voor het overbrengen van waarden? En welke waarden precies?Hoe verantwoordelijk ben je als school of leraar voor het overbrengen van waarden? En welke waarden precies? Moet je grenzen stellen of je juist neutraal opstellen? Wat hoort bij de persoonlijke ontwikkeling van jongeren en waar wil je toch bijsturen?
Qichell pleit voor neutraliteit:
“Een school mag wat mij betreft geen kant kiezen. Blijf neutraal en creëer een common ground. Als studenten zich niet veilig voelen, sluit je ze uit.”
Elijah nuanceertNiets doen is niet hetzelfde als neutraal zijn.:
“Maar wat is neutraliteit? Besef dat niets doen niet hetzelfde is als neutraal zijn. Groepen emanciperen, er zit pijn op allerlei plekken, er gebeurt altijd wat. Het hoort bij je professionele vaardigheden in het onderwijs om daar sensitief mee om te gaan en niet te bevriezen.”
Tessa benadrukt het verschil tussen gelijkwaardigheid en gelijk hebben :
“Teams moeten vaker met elkaar het belangrijke gesprek voeren over de waarden waar ze als school voor staan. Je kan het hebben over gelijkwaardigheid of diversiteit zonder het gelijk over polariserende onderwerpen te hebben. Dat is de common ground die je kunt creëren.”
Golan gelooft in samen lerenLeer samen met de leerlingen en geef hen medezeggenschap.:
“Het gaat over het bijbrengen van burgerschap. En dat moet in ieder vak verweven zitten, niet als losse les. Het vraagt een houding van leraren waarbij ze zich onderzoekend en nieuwsgierig opstellen. Leer samen met de leerlingen en geef hen medezeggenschap. Leef het voor.”
Effectieve strategieën om polarisatie tegen te gaan
We concludeerden samen dat het niet langer voldoende is om alleen maar te erkennen dat polarisatie problematisch is toegenomen.Het is niet langer voldoende om alleen maar te erkennen dat polarisatie problematisch is toegenomen. Het is belangrijk om in het onderwijs effectieve strategieën te ontwikkelen om hiermee om te gaan. Tijdens het tweede deel van de KL Brouwerij bedachten de deelnemers oplossingen aan de hand van vraagstukken en dilemma’s die werden ingebracht door de experts en ervaringsdeskundigen. Een greep uit de genoemde ideeën:
- Praten++SpelPraten kan ook via een spel: leuk en serieus tegelijkertijd. Zo ontwikkelde ex-KL-stagiair Jackie Ippel een serious game om de diversiteit van een klas te benadrukken. Het zorgt voor vermindering van wij-zij-denken en meer wederzijds begrip. is altijd beter dan zenden. Voer gesprekken op scholen over de manieren waarop je ruimte voor verbinding creëert.
- Vaak zijn de normen op school duidelijk (niet rennen op de gang, pet af in de klas, luisteren naar elkaar) maar de waarden die daarachter liggen minder. Door deze als onderwijsteam helder te krijgen, kan er duidelijk en snel worden gehandeld als deze waarden niet worden nageleefd.
- Formuleer samen een handelingsrepertoire: wat kan ik als leraar doen als discussies uit de hand lopen of zelfs niet meer mogelijk zijn? Hoe reageren we als school op maatschappelijke spanningen of gebeurtenissen? Zie het proactief omgaan met maatschappelijke spanningen die de school in komen als onderdeel van de professionalisering van je organisatie.
- Help leerlingen een kritische benadering te ontwikkelen ten opzichte van de informatie die ze online tegenkomen. Mediawijsheid zorgt ervoor dat jongeren kunnen omgaan met polariserende berichten.
- Pas de principes van aikido++AikidoDe beoefenaar van aikido stopt een aanval niet door die tegen te houden, maar door de ingezette aanval om te buigen en tegen de aanvaller te keren. toe: negeer negatieve, polariserende berichten en influencers niet, maar gebruik die juist om samen te analyseren en te duiden.
- Moedig leerlingen actief aan om empathie en begrip te tonen voor andere standpunten. Geef leerlingen de ruimte om hun mening te onderzoeken en te bevragen. Besteed aandacht aan onderliggende angsten en onzekerheden. Die afkeuren of negeren zorgt alleen maar voor meer verwijdering. Veiligheid voor iedereen is het allerbelangrijkste. Sluit niemand uit.
- Laat leerlingen zelf afspraken maken over hoe in de klas met verschillen wordt omgegaan voor meer draagvlak.
- Help leraren met ondersteuning en training om effectief om te gaan met diversiteit, inclusie en gevoelige onderwerpen. Begin hier al mee in de lerarenopleiding, maar zorg er ook voor dat leraren op dit vlak up-to-date blijven.
- Werk samen met andere organisaties rondom kinderen en jongeren. Het is niet realistisch om te verwachten dat leraren deze complexe kwesties in hun eentje kunnen oplossen. Het vraagt nauwere samenwerking met jongerencentra, bedrijven en andere maatschappelijke organisaties.
Bonustip: introduceer ‘exit-tickets’ in de klas. Leerlingen mogen pas de klas uit na een gesprek als ze (eventueel anoniem) hebben beantwoord: 1) wat heeft je geraakt 2) wat zou je thuis juist wel of niet bespreken 3) waar wil je meer over weten. Deze tickets vormen de input voor het volgende gesprek op een ander moment. Je laat hiermee zien dat je hun mening en beleving serieus neemt én zorgt ervoor dat wat er besproken is beter blijft hangen.
Wij gaan ons de komende tijd verder vastbijten in dit onderwerp. Wil je meedenken of heb je concrete ideeën waarmee je het verschil denkt te kunnen maken? Laat het ons weten!
Bekijk hieronder de foto’s van de KL Brouwerij:
