Zorginnovatie: nieuwe horizons voor grijs gebied

Elke dag komt de thuiszorg bij meneer Versteeg++Meneer VersteegOmwille van de privacy is dit een gefingeerde naam. langs. Zijn hulp, Marja, kent de weg in zijn huis. Samen hebben ze een routine ontwikkeld. Hij zit klaar als zij komt, zij doet vervolgens vluchtig haar taken. Heeft Marja een minder drukke dag, dan hebben ze geluk: tijd voor koffie! Wel in haar eigen tijd. Meneer Versteeg geniet van deze momenten. Voor zo lang het duurt… want Marja gaat bijna met pensioen. Daarna komt het vierde nieuwe gezicht in nog geen anderhalf jaar. Welkom in de wereld van meneer Versteeg.++Verhalen in en rondom een zorgcentrumHet verhaal van Meneer Versteeg staat niet op zichzelf. Lees hier een selectie verhalen die we hebben opgehaald in het actieonderzoek voor zorgcentrum de Buitenhof.

Voor de één is zijn verhaal exemplarisch, voor de ander te romantisch of zelfs onrealistisch. Het illustreert volgens ons de uitdagingen van de (thuis)zorg van deze tijd: kosteneffectiviteit, verloop in zorgpersoneel, beperkte aandacht en bovenal weinig menselijk contact. Daarbij worden steeds méér mensen oud, worden we allemaal ook ouder en wonen we langer thuis. Dit betekent dat we iets anders verwachten van zorg, of het nu gaat om thuiszorg, verpleegzorg of gezondheidszorg in het algemeen. De vragen en oplossingen gaan niet langer alleen over zorg maar ook over wonen en over hoe we samen leven. Daarmee wordt “zorg” een vraagstuk voor iedereen. De vragen en oplossingen gaan niet langer alleen over zorg maar ook over wonen en over hoe we samen leven. Daarmee wordt “zorg” een vraagstuk voor iedereen. 

Gedeelde betrokkenheid en de verhalen achter cijfers

Het vernieuwen en verbeteren van zorg begint met het betrekken van iedereen die direct met zorg te maken heeft: zorgaanbieders, zorgontvangers, hun naasten, experts, aankomende ervaringsdeskundigen (mensen die later zorg nodig gaan hebben), beleidsmakers en wijkbewoners. Het gaat over mensen. Dat is het vertrekpunt voor al onze projecten in de zorg.

Die mensen zetten we centraal door goed naar hun verhalen te luisteren. In onze projecten doen we dat op een onderzoekende manier: via actieonderzoek++ActieonderzoekEen vorm van onderzoek die leren en veranderen combineert. De actieonderzoeker richt zich niet alleen op onderzoek, maar ontwerpt al handelend ook oplossingen (om vervolgens weer te onderzoeken of die het gewenste effect bereiken).. In het onderzoek voor zorgcentrum de Buitenhof haalden we bijvoorbeeld verhalen op van bewoners, buurtbewoners, medewerkers en beleidsmakersHet vernieuwen en verbeteren van zorg begint met het betrekken van iedereen die direct met zorg te maken heeft.. Op die manier benutten we de kennis van direct-betrokkenen die meestal onbenut blijft. Bovendien creëren we zo een inclusieve ontwerpmethode waarbij iedereen kan meedoen en ertoe doe. Het zijn de alledaagse verhalen en persoonlijke anekdotes die vaak veel meer onthullen dan puur en alleen cijfers (over een buurt, een populatie of een organisatie). Op basis van die persoonlijke inzichten ontwierpen we voor het zorgcentrum relevante en passende toekomstscenario’s die op een breed draagvlak kunnen rekenen doordat we de hele gemeenschap erbij betrokken. Op die manier geven mensen op een duurzame manier samen vorm aan hun eigen toekomst.

Actieonderzoek en veldwerk in de zorg

Het vormgeven van toekomstige zorg doen we ook door te kijken naar wat beter oud worden betekent in en voor de leefomgeving. Of het nu gaat om zorginstellingen, wijken of zelfs steden. De toename van het aantal ouderen en veranderende wensen en behoeften vraagt om andere woonvormen, nieuwe (buurt)netwerken, maar ook om een grotere betrokkenheid van de samenleving. Zorg is niet alleen een zaak van zorgprofessionals, maar steeds meer een zaak van iedereen.++KL en de zorgBekijk hier de themapagina ‘KL verplaatst de tekentafel van de zorg’.

Amsteldorp-publicatie illustratie

Maker: Kennisland

Rechten:

Download

Zorgvernieuwing begint voor ons bij de beleving van mensen zelf. Zo hebben we, toen de gemeente Amsterdam ons vroeg om ‘goed ouder worden’ te onderzoeken, twee weken gebivakkeerd in de wijk Amsteldorp.++VeldwerkKennis ophalen over de leefwereld van mensen en hen betrekken betekent dat je hun vertrouwen moet krijgen. Daartoe hebben we twee weken non-stop in de wijk geleefd. Met een eigen kantoor, maar vooral veel buiten op straat. Zonder agenda zoveel mogelijk gesprekken voeren en ontdekken welke onderwerpen resoneren. Want om echt te begrijpen wat gelukkig ouder worden betekent voor deze inwoners, heb je hun kennis en ervaring nodig.Om echt te begrijpen wat gelukkig ouder worden betekent voor deze inwoners, heb je hun kennis en ervaring nodig. Via een social lab leerden we de leefwereld van de buurtbewoners kennen en dit gaf ons de aanknopingspunten voor vernieuwing in de wijk. Vernieuwing die de inwoners zelf als zinvol ervaren en die zij zelf bedenken en uitvoeren. Het werken met social labs heeft geleid tot een methode die we ‘Feed Forward’ noemen en die we vaak inzetten als startpunt voor actieonderzoek.++Onze aanpakkenBekijk hier een overzicht van onze belangrijkste aanpakken, instrumenten, methodes.

Ook toen we het verpleeghuis Prins Hendrik in Egmond aan Zee hielpen bij het doorvoeren van een technologische vernieuwing, begonnen we met het ophalen van verhalen bij alle betrokkenen. In het kader van de Challenge Verpleeghuizen van de Toekomst heeft Kennisland dit verpleeghuis ondersteund bij het experimenteren met en tegelijkertijd onderzoeken van de effecten van een video-observatiesysteem. Deze technologie moest helpen bij het creëren van een betere nachtrust en meer tijd voor kwalitatieve aandacht van medewerkers. Technologie in de zorg wordt vaak gezien als iets dat ons naar een onpersoonlijke en afstandelijke toekomst leidt. Door bij de bewoners en de meest direct betrokken professionals en medewerkers te beginnen – wat zijn hun ervaringen en wensen? – ondervangen we die weerstand.Technologie in de zorg wordt vaak gezien als iets dat ons naar een onpersoonlijke en afstandelijke toekomst leidt. Door bij de bewoners en de meest direct betrokken professionals en medewerkers te beginnen ondervangen we die weerstand. We laten henzelf het experiment inrichten, ermee spelen en er samen van leren. Door ieders expertise en vernieuwend vermogen aan te spreken, is deze technologie tot ieders tevredenheid omarmd. Zo zagen we in dit project dat technologie een positieve impact kan hebben op een gevoel van vrijheid en meer eigen regie++AutonomieEen gevoel van autonomie (of vrijheid) is een van de drie menselijke behoeften (als de basis op orde is). De andere twee zijn verbondenheid en competentie (Renes en Hermsen, Draaiboek voor gedragsverandering, 2016). bij bewoners en zorgmedewerkers. Dit draagt niet alleen bij aan prettig ouder worden maar ook aan het werkgeluk van zorgpersoneel. Voor een sector waar arbeidstekorten oplopen is dit een waardevol inzicht.++Personeelstekort in de zorgHet ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport geeft aan dat als we nu niets doen, er in 2022 een tekort ontstaat van 100 tot 125 duizend medewerkers in de zorg (Actieprogramma Werken in de Zorg). Op dit moment doen we actieonderzoek naar Flexwerk in de zorg.  

Zorginnovatie in beweging

We zullen het verhaal van mijnheer Versteeg uit de introductie aanvullen met nieuwe verhalen, beelden en cijfers. Via veldonderzoek, actieonderzoek en social labs komen die verhalen tot leven, krijgen cijfers betekenis en komt zorginnovatie in beweging.

Heb jij een uitdagend vraagstuk voor ons? We gaan er graag mee aan de slag!