Terugblik Out of Office #20: ‘Dataficering in het onderwijs’

Tijdens Out Of Office #20 wordt snel duidelijk dat verzameling en het gebruik van data in het onderwijs zowel kansen als valkuilen biedt. Docent Egon Stroop en Schoolpoortoprichter Jeroen Schutz nemen ons mee in de wijze waarop dataverzameling het leerproces van leerlingen kan optimaliseren. Onderzoeker Kristina Irion is kritisch op een focus op dataverzameling bij kinderen en pleit voor meer onderzoek naar de gevolgen hiervan.

Betrokken KL'ers
Lisette Kalshoven

header_img — Dataficering van het onderwijs roept veel vragen op.

1 juni 2018

Dataficering van het onderwijs is een complex onderwerp wat nog veel discussie vergt, ook binnen Kennisland. Zo betoogde Kimon eerder dat iedere school een Chief Technology Officer zou moeten hebben. Paul reageerde hierop dat we misschien juist meer met iPads zouden moeten werken. Niet vanwege de technologie, maar vanwege de stappen die Apple zet in het beheren van data. Voor KL aanleiding om drie experts op het gebied van data in het onderwijs uit te nodigen.

Kristina Irion trapt de avond af en licht ons in over de rol van kinderen en scholen rondom dataveiligheid. Vanuit haar expertise in het veld van dataveiligheid is ze kritisch op het verzamelen van data bij kinderen. Ze vertelt dat organisaties die data verzamelen van kinderen door de nieuwe regels omtrent het verzamelen van persoonsgegevens++Algemene Verordening PersoonsgegevensPer 25 mei 2018 geldt de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG), de Europese richtlijn die gaat over de bescherming van persoonsgegevens. Lees hier meer. verplicht zijn om privacy statements begrijpelijk te maken voor kinderen. Waar voor kinderen speciale maatregelen worden getroffen in de AVG, worden scholen eindverantwoordelijk gemaakt wat betreft dataveiligheid op hun school. Kristina betoogt dat organisaties die data verzamelen op scholen (bijvoorbeeld aanbieders van elektronische leeromgevingen) hun zaakjes zodanig op orde moeten hebben, dat scholen, die vaak zonder experts op dataveiligheid werken, ervan verzekerd zijn dat hun scholieren veilig zijn. Tot slot plaatst de onderzoeker een kanttekening bij de huidige kennis die beschikbaar is over de effecten van opgroeien in een gedigitaliseerde omgeving met – scherp gesteld – constante surveillance van onder andere leerlingvolgystemen en sociale media. Zij stelt dan ook dat meer onderzoek nodig is hiernaar, want dat deze digitalisering effecten met zich meebrengt staat vast.Onderzoek naar de effecten van opgroeien in een gedigitaliseerde omgeving is nodig, want dat deze digitalisering effecten met zich meebrengt staat vast.

Extra informatie, maar voor wie?

Jeroen Schutz biedt een voorbeeld van een organisatie die data verzamelt in het onderwijs. Hij is CEO en oprichter van Schoolpoort, een cloud-based portfolio met data over leerlingen, beschikbaar voor ouders, leerlingen en leerkrachten. Door middel van Schoolpoort krijgen leerlingen materiaal aangeboden waar ze op dat moment aan toe zijn en wat bij ze past. Welk materiaal dit precies is, wordt aan de hand van dataverzameling bepaald. Op deze manier krijgt ieder kind een individueel lesprogramma. Met behulp van grafieken geeft Schoolpoort weer hoe ver een leerling is met welk materiaal en waar de leerling nog aan moet werken. Uit het publiek kwam de vraag wat er met deze data gebeurt op het moment dat een leerling van school wisselt. In dit geval heeft een leerling zelf de keuze om de data mee te nemen of niet. Maar is dit wenselijk? En hoe goed is een kind dat naar de middelbare school gaat in staat om de gevolgen van zulke beslissingen te overzien en daarmee in de positie om de juiste keuze te maken?

Wanneer kan en mag een kind bepalen over de eigen data?

Docent primair onderwijs en voormalig Onderwijspionier++Onderwijs PioniersOnderwijs Pioniers is een project van Kennisland (2008 – 2016, nu: LerarenOntwikkelFonds) dat vernieuwende leraren ondersteunt hun plannen werkelijkheid te laten worden. Egon Stroop werd direct enthousiast van het verhaal van Jeroen Schutz. Egon laat zien welke waarde dataverzameling in de klas voor hem in zijn rol als docent heeft. Door middel van het gebruiken van programma’s als Rekentuin, kan Egon per kind zien op welk rekenniveau ze zijn. Dankzij deze gegevens weet Egon waar hij zich in zijn lessen op moet richten en vooral welke kinderen waarmee aan de slag moeten. Data levert zo niet alleen meer informatie op, maar met name meer tijd voor hem om te besteden aan zijn leerlingen en gericht met hen te werken aan de vaardigheden waarbij ze wat extra aandacht nodig hebbenWat doen we met kwaliteiten die moeilijk, zo niet onmogelijk, te meten zijn zoals creativiteit?.

Onderwijs blijft mensenwerk

De kritiek die vaak gehoord wordt in de discussie rondom dataficering in het onderwijs komt ook vanavond naar boven. Kristina:

“Sometimes I miss seeing the real child when I look at those graphs.”

Wat doen we met kwaliteiten die moeilijk, zo niet onmogelijk, te meten zijn zoals creativiteit? Al snel blijken er rondom het thema van dataficering in het onderwijs twee discussies door elkaar te lopen. Enerzijds wordt gediscussieerd over in hoeverre data leidend moet zijn in het onderwijs. Anderzijds vindt ook de discussie over de hoge mate van toetsing in het onderwijs plaats. Moeten we alles meten? Wat doen controlerende ouders met al deze data? En hoe zit het met de privacy van een kind ten opzichte van zijn ouders? Jeroen benadrukt dat we in Nederland al zestig jaar data verzamelen in het onderwijs – op papier. Vroeger werd er alleen bijna geen gebruik van gemaakt, terwijl we er nu iets mee doen. Volgens Jeroen moet de focus echter niet liggen op het meten van prestaties, maar op het behalen van leerdoelen.

Er wordt een verschil geconstateerd tussen het gebruik van data als middel en het gebruik van data als doel in het onderwijs. Alhoewel data zorgt voor gamification++GamificationBij gamification worden spelprincipes en speeltechnieken toegepast in een niet-spelcontext. voor zowel leerlingen als leraren, ligt de waarde van data voor Egon in de extra tijd die het oplevert:

“Programma’s als Rekentuin helpen mij om meer tijd voor de kinderen te krijgen. Dat is de kern voor mij.”

Maar wederom dient data in dat geval niet als doel, maar als middel: onderwijs blijft tenslotte mensenwerk.

De conclusie van de avond is helder: gebruik data als middel ten behoeve van het verzorgen van goed onderwijs voor de leerling, maar laat dat niet ten koste gaan van de menselijkheid.Gebruik data als middel ten behoeve van het verzorgen van goed onderwijs voor de leerling, maar laat dat niet ten koste gaan van de menselijkheid. Door iemand uit het publiek wordt nog geopperd dat dataverzameling bijvoorbeeld ook een leerkrachtvolgsysteem mogelijk kan maken. Op deze manier kunnen naast leerlingen, ook docenten hun zwakke en sterke punten terugzien in de prestaties van leerlingen om zo het beeld nog completer te maken. In alle situaties geldt dat het vooral belangrijk is kritisch te blijven op wie of wat de data verzamelt, wie of wat er aan de data conclusies verbindt en hoe de veiligheid van de kinderen gewaarborgd is.

Bekijk hier alle foto’s van de Out of Office: