Intuïtie als hoofdingrediënt voor onderwijsvernieuwing

8 juli 2019

In de projecten die ik met Kennisland heb gedaan, werkte ik onder meer met leraren, IB’ers++IB’erIntern begeleider, verantwoordelijk voor de leerlingenzorg en het uitwerken van een pedagogische en didactische aanpak binnen een basisschool., schoolleiders, ouders, leerlingen en studenten die zich ontpopten als denkers en doeners, uitvinders, avonturiers en expeditieleiders. Door te vertrouwen op hun intuïtie waren ze in staat om buiten de gebaande paden te treden, het onderwijs binnenstebuiten te keren en op zoek te gaan naar nieuwe vormen van onderwijs die aansluiten bij de behoeften van nu en de toekomst.++Waarom onderwijsvernieuwing?Waarom is onderwijsvernieuwing hard nodig? Lees hier het opiniestuk van KL’er Willemijn, dat eerder in het NRC verscheen. In dit stuk benadruk ik daarom het belang van intuïtie voor onderwijsvernieuwing.

Onderwijs vernieuwen is spannend, de bestemming is onbekend. Telkens weer zie ik hetzelfde element waardoor onderwijsvernieuwers de moed hebben om vol te houden: ze volgen een bepaalde overtuiging, hun instinct of een onderbuikgevoel++OnderbuikgevoelMarcel beschreef eerder in zijn opiniestuk ‘Pleidooi voor de onderbuik’ dat ons onderbuikgevoel een grotere rol heeft of zou moeten hebben dan we denken, bijvoorbeeld als we gaan stemmen.
. Ze worden boos wakker, voelen de frustratie in hun tenen, zijn klaar met het lijdzaam ondergaan van de gevolgen van het huidige onderwijssysteem++GevolgenZoals te grote werk- en regeldruk en burn-outs onder leraren, het lerarentekort en kansenongelijkheid in het onderwijs. of hebben een blik vol mogelijkheden. Hun intuïtie vertelt hen dat het ook anders kan.

Jammer genoeg ligt de nadruk in het onderwijs te veel op cognitieve ontwikkeling en het waarborgen van (meetbare) kwaliteit. Op de basisschool werken leerlingen vanaf groep 7 toe naar de Cito-toets, middelbare scholieren worden elke periode klaargestoomd voor toetsen en de uitkomst van je eindexamen bepaalt wat en waar je kunt studeren. Zo heb ik zelf ook het onderwijs doorlopen. Ik zat na mijn studie tjokvol kennis en ben nu in staat om kritisch en analytisch te denken. Fijn natuurlijk, maar waar blijf ik in deze meetbare++Meten is weten?Door sommigen wordt zelfs gesproken van een meten-is-weten-regime. Lees hier de terugblik van een Out of Office die we organiseerden over alternatieven voor de meetcultuur., abstracte en afstandelijke wereld? Wie ben ik eigenlijk?

Intuïtie is een ondergeschoven kindje, onterecht, want onderwijs gaat niet alleen over rationele ontwikkeling. Onderwijs is mensenwerk, daarom moeten we ook aandacht besteden aan persoonlijke ontwikkeling. Of dat nu doorJammer genoeg ligt de nadruk in het onderwijs te veel op cognitieve ontwikkeling en het waarborgen van (meetbare) kwaliteit. middel van mindfulness++MindfulnessDavid Van Reybrouck en Thomas D’Ansembourg schreven het essay Vrede Kun Je Leren, waarin ze pleiten voor meer mindfulness, geweldloze communicatie en compassie in het onderwijs., bildung++BildungDe Bildung Academie is zo’n initiatief dat persoonlijke vorming en het ontwikkelen van een maatschappelijk verantwoordelijkheidsbesef centraal zet. of vibe-lessen++Vibe-lessenEen ouder, een van de deelnemers van het programma DE Onderwijsbeweging, bedacht en implementeerde ‘vibe’-lessen, waarin leerlingen van het Montesssori College Nijmegen en Groesbeek leren luisteren en handelen naar hun gevoel.
gebeurt, maakt niet eens zoveel uit. Het gaat om het leren vertrouwen op je intuïtie en gevoelswereld om jezelf beter te leren kennen en vanuit daar de wereld om je heen te verbeteren samen met anderen. Zoals filosoof Stine Jensen het beschreef in een artikel dat aan het begin van dit jaar verscheen in NRC Handelsblad, ‘naar binnen kijken om de buitenwereld te begrijpen en te kunnen veranderen’:

“Soms wordt het naar binnen keren met argwaan bekeken. Op een matje gaan zitten mediteren betekent dat je je niet zou bekommeren om de ‘echte problemen’ van deze wereld. Er wordt dan een oorzakelijk verband gesuggereerd: omdat wij zo naar binnen zijn gericht, kijken we niet naar buiten. Maar het is eerder andersom is: wie niet waarlijk naar binnen durft te kijken, blijft aan de buitenkant hangen. Wie naar binnen gaat, vindt ruimte te onderzoeken waarin dat ‘ik’ zich nu zo geraakt voelt, durft misschien zelfs even de gehechtheid aan de eigen mening en identiteit los te laten, en kan diens emoties zo naar buiten brengen dat er begrip en samenwerking ontstaat in plaats van conflict.”

Terug naar de uitvinders, pioniers en avonturiers die strijden voor beter onderwijs. In onze programma’s ondersteunen we deze groep onder andere door het aanNeem jouw ervaring, frustratie en gevoelens serieus, wees oprecht en kritisch naar jezelf en anderen en volg je intuïtie.bieden van persoonlijke ontwikkeling, intervisie, het onderzoeken van een ander perspectief en het aannemen van een andere mindset.++Wees brutaler!Naar aanleiding van een project over het bestrijden van werk- en regeldruk, roep ik leraren op om brutaler te zijn en een assertieve houding aan te nemen als het gaat om het anders inrichten van het onderwijs. Lees mijn opiniestuk ‘Wees brutaler en heb vertrouwen’. De meesten reageren verbaasd:

“We gingen toch het onderwijs veranderen, waarom moet ik dan ook aan mezelf werken?”

Uiteindelijk keken ook zij naar binnen, naar hun eigen gevoelens en frustraties, snapten ze waar ze precies boos van werden en waarom ze geloofden in een andere manier van onderwijs geven. Vanuit die overtuiging doorstaan zij hobbelige, soms totaal chaotische en onduidelijke processen en inspireren ze daarmee andere (potentiële) onderwijsvernieuwers.

Ik zou tegen alle onderwijsvernieuwers en toekomstige waaghalzen willen zeggen: neem jouw ervaring, frustratie en gevoelens serieus, wees oprecht en kritisch naar jezelf en anderen en volg je intuïtie. Bestaande systemen en structuren veranderen is een spannend en soms verwarrend proces, maar het kan leiden tot structurele vernieuwingen, zoals nieuwe scholen, beleid gemaakt door studenten, een open experimenteerruimte op school of een fonds om ondernemende, vernieuwende leraren te ondersteunen bij het realiseren van hun ideeën. 

Ben jij leraar, schoolleider, bestuurder of op een andere manier betrokken bij het onderwijs, maak jij je ergens boos over en wil je onderzoeken, ontdekken en proberen hoe het anders kan? Stuur mij een mail via sr@kl.nl om er een mooi (en spannend) project van te maken.

Deze tekst heeft een Creative Commons Naamsvermelding-licentie (CC BY) en is gekopieerd van de Kennisland-website. Ga voor de volledige versie met afbeeldingen, streamers en noten naar https://www.kl.nl/opinie/intuitie-als-hoofdingredient-voor-onderwijsvernieuwing/

This text has a Creative Commons Attribution License (CC BY) and has been copied from the Kennisland website. For a full version with images, streamers and notes go to https://www.kl.nl/opinie/intuitie-als-hoofdingredient-voor-onderwijsvernieuwing/